Oprocentowanie kredytu - jak wpływa na koszt kredytu

Czym jest oprocentowanie kredytu?

Oprocentowanie kredytu jest to procentowa wartość, którą (ponad pożyczoną kwotę) będziemy musieli zwrócić do banku. Jest ona rozłożona proporcjonalnie na wszystkie raty. Oprocentowanie ma więc wpływ zarówno na łączną kwotę spłaty, jak i wysokość pojedynczej raty. Oprocentowanie to główny koszt, który ponosi klient zaciągając zobowiązanie. Jednak oprocentowanie wpływa także na wysokość wymaganej zdolności kredytowej. Im jest wyższe, tym niższą zdolnością musimy się wykazać. Zabezpieczeniem banku, czy też wynagrodzeniem za zaufanie, którym nas obdarzył, stają się wtedy spłacane przez nas odsetki. Analogicznie przy niższym oprocentowaniu, a więc niższych odsetkach, będziemy musieli wykazać się wyższą zdolnością kredytową.

Z czego składa się oprocentowanie kredytu?

Oprocentowanie kredytu składa się z marży banku i stopy bazowej. Marża ustalana jest indywidualnie przez każdy bank i podlega negocjacji przed podpisaniem umowy kredytowej. Z zasady wysokość marży jest stała przez cały okres spłaty kredytu. Stopa bazowa zależna jest zaś od Rady Polityki Pieniężnej, a jej wartość obowiązuje wszystkie banki. Każda zmiana stopy bazowej wpływa więc na wysokość oprocentowania nowo udzielanych kredytów (a także kredytów z oprocentowaniem zmiennym).

Jak obliczyć oprocentowanie kredytu?

Obliczanie oprocentowania kredytu wymaga zrozumienia kilku podstawowych pojęć i składników. Na szczęście oprocentowanie kredytu jest wartością znaną zarówno klientowi, jak i bankowi, którą znajdziemy w umowie kredytu. Jest to zawsze suma marży banku oraz aktualnej wartości stopy bazowej (WIBOR). W przypadku oprocentowania zmiennego ten drugi element będzie zmieniał się z czasem (co 3 lub 6 miesięcy, w zależności od ustaleń między stronami). Oprocentowanie stałe pozostanie niezmienne przez cały okres kredytowania.

Rodzaje oprocentowania kredytu

Banki, udzielając kredytów, zazwyczaj oferują swoim klientom dwa rodzaje oprocentowania: stałe i zmienne. Wybór ten będzie miał ogromne znaczenie dla wysokości miesięcznej raty w trakcie spłaty, a także łącznej kwoty, którą będziemy musieli zwrócić kredytodawcy. Prześledźmy zasadę działania obu tych wariantów wraz z ich zaletami i wadami.

Oprocentowanie stałe

Stałe oprocentowanie kredytu jest najbardziej intuicyjną formą oprocentowania. Podczas podpisywania umowy ustalana jest stała stopa procentowa, która będzie podstawą do obliczenia wysokości raty. Przez cały okres kredytowania (lub określoną jego część, o czym za chwilę) nie zmieni się ona, bez względu na wahania stopy bazowej ustalanej przez RPP. Taka niezmienność może być postrzegana zarówno jako zaleta, jak i wada, w zależności od sytuacji ekonomicznej kraju. Gdy stopa bazowa maleje (jak było np. na początku pandemii) klienci z kredytami o oprocentowaniu stałym płacili raty wyższe w stosunku do tych, którzy zdecydowali się na zmienne oprocentowanie. Jednak, gdy wskaźnik WIBOR rośnie (z czym mamy do czynienia obecnie), to rata kredytów ze zmiennym oprocentowaniem wzrasta. Tych ze stałym pozostaje niezmienna. Czy oprocentowanie stałe obowiązuje przez cały okres spłaty kredytu? Tak, o ile życzy sobie tego klient. Większość banków pozwala bowiem na zmianę oprocentowania stałego na zmienne po okresie od 5 do 10 lat (w zależności od umowy).

Oprocentowanie zmienne

Oprocentowanie zmienne kredytu jest znacznie mniej przewidywalnym wariantem. Na nie również składa się marża oraz stopa bazowa, jednak nie jest brana pod uwagę jedynie jej wartość z momentu podpisania umowy kredytowej. Zamiast tego stawka WIBOR (która bezpośrednio wpływa na wysokość stopy bazowej ogłaszanej przez RPP) może być aktualizowana co 3 lub 6 miesięcy. Oznacza to, że i wysokość raty kredytu może zmieniać się w takich interwałach. Jest to oczywiście korzystne, gdy WIBOR i stopa bazowa są niskie - jak było przez ostatnie kilka lat. Obecnie jednak wielu kredytobiorców zaczyna żałować wyboru zmiennego oprocentowania. Rekordowe wartości wskaźnika WIBOR sprawiają, że raty kredytów znacznie urosły, co odbija się negatywnie na budżetach domowych wielu klientów.

Jak zmienić oprocentowanie zmienne na stałe?

Pisaliśmy wyżej, że zmiana ze stałego oprocentowania na zmienne jest bardzo prosta i odbyć się może już po 5 latach spłaty kredytu. Co ze zmianą z oprocentowania zmiennego na stałe? Również nie jest to skomplikowany proces. Bank ma obowiązek przedstawić oferty kredytu ze zmienionym typem oprocentowania klientowi. Wystarczy, że ten się o taką ofertę do niego zwróci. Może się to jednak wiązać z ponowną weryfikacją zdolności kredytowej klienta czy zabezpieczenia kredytu (np. nieruchomości). Oprocentowanie stałe jest też zazwyczaj wyższe od zmiennego. A przynajmniej jest takie w danym momencie, bowiem kolejne podwyżki stoby bazowej mogą sprawić, że to, co jawi się jako atrakcyjne oprocentowanie zmienne dzisiaj - za rok okazać się może znacznie bardziej kosztowne. Jeżeli jednak nowe warunki i wysokość raty odpowiadają kredytobiorcy, to podpisywany jest aneks do umowy kredytowej.

Od czego zależy oprocentowanie kredytu?

Oprocentowanie kredytu składa się marża banku i stopa bazowa (WIBOR), jednak nie oznacza to, że wszystkie kredyty oprocentowane są jednakowo. Na łączny koszt kredytu wpływa bowiem wiele czynników:

• Kwota kredytu, okres kredytowania - banki promują wyższe kwoty kredytów oraz dłuższe związanie się z nimi zobowiązaniem. Pokusa zdobycia klienta na lata może skłonić bank do zaproponowania znacznie niższego oprocentowania.
• Wkład własny - zwłaszcza w przypadku kredytów hipotecznych, wkład własny jest jednym z elementów zabezpieczenia banku i podwyższenia wiarygodności klienta w jego oczach. Kredytobiorca dysponujący własnymi środkami powyżej wymaganego minimum również może liczyć na obniżone oprocentowanie.
• Zdolność kredytowa i historia kredytowa - im bardziej bank zaufa nam, jako kredytobiorcy, w sprawie terminowego spłacania zobowiązania, tym niższe oprocentowanie może nam zaproponować. Dlatego takie elementy jak wysokość naszych zarobków, stałość zatrudnienia czy bezproblemowe spłacanie kredytów i pożyczek w przeszłości działają tu na naszą korzyść. Mało tego - pracując w “bezpieczniejszych” branżach (jak administracja publiczna, służby mundurowe) również stajemy się bardziej wiarygodni w oczach kredytodawcy niż chociażby prywatni przedsiębiorcy (zwłaszcza w burzliwym okresie na rynku, z którym mamy obecnie do czynienia).
• Cross-selling - chyba nic nie skłania banków do obniżenia oprocentowania tak skutecznie, jak wykupienie dodatkowych usług i produktów, które mają w swojej ofercie. Pamiętajmy, że marża jest zyskiem banku. Jeżeli może on go osiągnąć przez np. opłaty za konto, kartę kredytową czy dodatkowe ubezpieczenie - wciąż jest to dla niego opłacalne. Klient zaś musi każdorazowo policzyć, czy obniżenie oprocentowania kredytu jest warte dodatkowych opłat, które będzie musiał ponieść.

Maksymalne oprocentowanie kredytu - czym jest? Ile wynosi w 2024 roku?

Maksymalne oprocentowanie kredytu odnosi się do najwyższej prawnej stopy procentowej, jaką kredytodawca może nałożyć na kredyt i w 2024 roku wynosi 18,5%. Ta granica jest ustalana przez przepisy prawne i ma na celu ochronę konsumentów przed nadmiernie wysokimi kosztami kredytów. Maksymalne oprocentowanie kredytu określone jest przez dwa katy prawne: ustawę antylichwiarska i Kodeks cywilny (dokładnie art. 359 § 2 kc). Ustawa antylichwiarska skupia się jednak na limitach kosztów pozaodsetkowych w kredytach konsumenckich. Maksymalne oprocentowanie znajdziemy w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z nim maksymalne oprocentowanie kredytu w skali roku nie może przekroczyć dwukrotności odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe wynoszą zaś sumę stopy referencyjnej NBP i 3,5%. W 2024 roku stopa referencyjna wynosi 5,75% (stan na styczeń 2024 r., RPP zmienia tę wartość wielokrotnie w ciągu roku). Dlatego maksymalne oprocentowanie kredytu w 2024 roku wynosi: 2 x (5,75% + 3,5%) = 2 x 9,25% = 18,5% Żaden bank, ani firma pozabankowa, nie może nam więc aktualnie zaproponować kredytu o oprocentowaniu rocznym przekraczającym 18,5%.

Jak obniżyć oprocentowanie kredytu?

Oprocentowanie kredytu możemy obniżyć jeszcze przed podpisaniem umowy stosując wyżej wymienione sposoby: zwiększając wkład własny, poprawiając swoją zdolność kredytową czy decydując się wyższą kwotę zobowiązania. Możemy też negocjować wysokość oprocentowania z bankiem. Co zrobić, gdy chcemy obniżyć oprocentowanie kredytu już w trakcie spłaty zobowiązania?

• Refinansowanie kredytu - czyli przeniesienie kredytu do innego banku, który oferuje niższe oprocentowanie. Konieczna będzie do tego analiza aktualnej oferty rynkowej innych banków. Dodatkowo może się to wiązać z dodatkowymi opłatami: za wcześniejsze zakończenie umowy w dotychczasowym banku oraz za udzielenie zobowiązania u nowego kredytodawcy. Jednak nawet te koszty mogą okazać się niższe niż oszczędności związane z niższym oprocentowaniem (zwłaszcza w przypadku wieloletnich zobowiązań).
• Restrukturyzacja kredytu - jeżeli dotychczasowe raty okazują się dla nas zbyt dużym wyzwaniem, ale nie chcemy przenosić kredytu do innego banku rozwiązaniem może okazać się restrukturyzacja. W tym celu musimy udać się do naszego kredytodawcy z dobrze umotywowanym wnioskiem. Pamiętajmy, że dla banku cenniejszy jest klient regularnie spłacający odsetki (nawet jeżeli procentowo są niższe niż dotychczas), niż ten który zaprzestanie spłacania rat.
• Wcześniejsza spłata kredytu - uregulowanie zobowiązania przed czasem zapewni nam zwrot proporcjonalnych odsetek i innych kosztów, za okres o który skrócimy czas kredytowania. To, czy będziemy zmuszeni zapłacić z tego tytułu dodatkowe opłaty zależy od rodzaju kredytu (np. przy oprocentowaniu zmiennym po 3 latach terminowego spłacania takie opłaty nie występują) oraz polityki danego banku. Co więcej, przedterminowa spłata zobowiązania doskonale wpływa na naszą historię kredytową i może nam zapewnić niższe oprocentowanie w przyszłości.
• Zmiana oprocentowania stałego na zmienne (i odwrotnie) - sposób na obniżenie oprocentowania, który najbardziej podlega zmianom na rynku. Obecnie, w czasie wysokich stóp procentowych, zmiana oprocentowania na stałe może okazać się dla nas korzystna już w perspektywie kilku miesięcy. Jeżeli zaś w przyszłości trend ten się odwróci możemy wnioskować o oprocentowanie zmienne - które z reguły jest niższe od stałego. Takie operacje wymagać będą jednak od nas dobrej znajomości trendów na rynkach finansowych i wiążą się z pewnym ryzykiem.

Oprocentowanie kredytu - podsumowanie

Oprocentowanie kredytu to jedna z najważniejszych, jeśli nie najważniejsza, z jego cech. Chociaż mamy na nie ograniczony wpływ (część pochodzi ze stopy bazowej NBP), to warto wiedzieć co na nie wpływa. Odpowiednie negocjacje z bankiem oraz dobre przygotowanie może znacząco obniżyć oprocentowanie naszego wymarzonego kredytu. Sam rodzaj zobowiązania również wpływa na jego wartość. Nie zapominajmy także o kosztach dodatkowych, które nie są zawarte w oprocentowaniu bazowym, ale wpływają na RRSO, a co za tym idzie nasze realne koszty kredytu.