Raty równe i malejące, jaki wywierają wpływ na koszty kredytu?

Czym jest rata kredytu?

Rata kredytu jest pojedynczą częścią zobowiązania, jaką spłaca kredytobiorca. Zwykle kredyt spłaca się przez raty comiesięczne, złożone z części kapitałowej i odsetkowej. Rata kapitałowa jest określoną ceną kwoty pożyczonej w ramach kredytu, którą zwracamy do banku. Rata odsetkowa wynika z oprocentowania kredytu, a często również rozłożonej na raty prowizji. Stanowi ona zarobek banku za udzielony kredyt.

Raty mogą również przyjąć różną formę. Banki oferują raty:

• Równe, czyli stałe lub annuitetowe, w przypadku których suma do spłaty jest podzielona równo przez cały okres kredytowania.
• Malejące, w przypadku których początkowe raty są wyższe, aby późniejsze były łatwiejsze w spłacie.
• Balonowe, które są niskie przez większość okresu spłaty, aż do ostatniej raty, zawierającej lwią część kosztów. Opisaliśmy ten mechanizm w oddzielnym artykule.
• Rosnące, w których każda kolejna rata jest droższa, co ułatwia spłatę w początkowym okresie kredytowania.

Od czego zależy wysokość raty kredytu?

Wysokość raty kredytu zależy od: 

• Kwoty Kredytu, czyli sumy pożyczonych pieniędzy.
• Okresu kredytowania, czyli ilości miesięcznych lub tygodniowych rat.
• Rodzaju rat, które opisaliśmy powyżej.
• Wysokości stóp procentowych, na podstawie których określane jest oprocentowanie kredytu.
• Prowizja od udzielenia pożyczki, będąca dodatkową opłatą, którą możemy spłacić natychmiast po podpisaniu umowy, bądź jako część rat.
• Opłat za ubezpieczenie kredytu, jeżeli jest ono warunkiem umowy.

Czym są raty malejące?

Raty malejące są rozwiązaniem kredytowym, w którym kredytobiorca spłaca część kosztów odsetkowych we wczesnych ratach kredytu. Dzięki temu raty są niższe w późniejszych terminach spłaty.

Zwiększone koszta wczesnych rat dotyczą tylko części odsetkowej, koszt kapitałowy każdej raty pozostaje ten sam. Metoda ta nie wpływa więc na ilość rat, a wyłącznie na ich wysokość.

Banki patrzą na to rozwiązanie mniej przychylnie, niż na płatności rat stałych. Ponieważ koszt kredytu jest wyższy w początkowych miesiącach, kredytobiorca musi posiadać większą zdolność kredytową, aby móc je obsłużyć. Problem ten zanika z czasem kredytowania, jednak zwiększa on ryzyko z jakim musi liczyć się bank.

Jak oblicza się raty malejące?

Raty malejące wylicza się, dodając stałą wartość niezmiennych rat kapitałowych do wysokości części odsetkowej raty dla danego miesiąca. Wygląda to następująco:

Gdzie:

• Rk - będzie stanowić wysokość raty kapitałowej. Wystarczy ją obliczyć raz.
• N - to pożyczona kwota kredytu.
• n - odpowiada liczbie rat kredytu za cały okres kredytowania.
• Ro - będzie stanowić sumę raty odsetkowej na dany okres.
• r - to oprocentowanie kredytu w skali roku. Dzielimy je przez dwanaście, aby uzyskać wartość oprocentowania na dany miesiąc.
• Ns - oznacza część pożyczonej sumy, którą dalej należy spłacić. W drugiej wersji wzoru pokazujemy jak ją obliczyć, jeżeli nie jest nam znana.
• nr - numer raty, którą chcemy obliczyć
• R - będzie stanowić wartość raty na dany miesiąc.

W przykładzie dla kredytu hipotecznego na 300 000 zł z oprocentowaniem 7,5% na okres 30 lat, czyli 360 miesięcy, obliczenia będą wyglądały następująco:

Rata kapitałowa:

Rk = 300000 / 360 = 833,33

Rata odsetkowa:

Ro = 0,075 / 12 * 300000 = 0,00625 * 300000 = 1875

Rata w pierwszym miesiącu:

R = 833,33 zł + 1875 zł = 2708,33 zł

Teraz obliczymy ostatnią ratę dla tego samego kredytu. Ratę kapitałową już znamy, będzie ona taka sama przez cały okres kredytowania. Załóżmy jednak, że nie wiemy jaka część kredytu pozostała do spłaty. Wobec tego posłużymy się drugą wersją wzoru na ratę odsetkową:

Ro = 0,075 / 12 * [300000 - 833,33 * (360 - 1)]

Ro = 0,00625 * [300000 - 299165,47]

Ro = 0,00625 * 834,53

Ro = 5,21

Wobec tego ostatnia rata kapitałowa wyniesie:

R = 833,33 zł + 5,21 zł = 838,54 zł

Ta metoda obliczeń nie uwzględnia prowizji, ubezpieczenia ani innych, dodatkowych kosztów które mogą wynikać z warunków umowy. Jeżeli takie występują, należy je dodać do wyniku. W internecie dostępne są również kalkulatory rat kredytowych, które mogą obliczyć pełen harmonogram spłat za nas.

Na czym polegają raty stałe?

Raty stałe polegają na regularnym spłacaniu kredytu przez cały okres jego trwania w równych kwotach. Każda rata zawiera część kapitałową (spłata samego długu) oraz część odsetkową (koszt pożyczonych pieniędzy). W odróżnieniu od rat malejących, raty równe mają tę samą wysokość przez cały okres kredytowania. W ich przypadku sumę kosztów oprocentowania rozkłada się po równo na ilość rat. Tak samo, jak robi się to z kosztem kapitałowym w obu formach płatności.

Jest to najpopularniejsze rozwiązanie z uwagi na jego prostotę w obsłudze. Banki chętniej go udzielają, ponieważ ponoszą mniejsze ryzyko kredytowe w początkowym okresie kredytowania. Ponieważ miesięczny koszt zobowiązania jest niższy, łatwiej uzyskać pożyczkę na wyższą kwotę przy płatności na raty stałe.

Jak oblicza się raty równe?

Raty równe oblicza się wykorzystując następujący wzór:

Gdzie:

• R - będzie stanowić ratę kredytu.
• N - odpowiada kwocie kredytu.
• r - to oprocentowanie kredytu w skali roku.
• k - to liczba rat spłacanych w ciągu roku. Przykładowo, stanowi 12 dla opłat miesięcznych, 1 dla opłat rocznych.
• n - to liczba rat kredytu w pełnym okresie kredytowania.

Tak jak poprzednio, wzór ten nie uwzględnia dodatkowych opłat. Przykładowo, jeżeli spłacamy prowizję w ratach, należy ją podzielić przez ich ilość i dodać do wyniku.

Raty równe czy malejące a zmiana stóp procentowych

Wybór między ratami równymi a ratami malejącymi może mieć różne konsekwencje w kontekście zmian stóp procentowych. Zmiany stóp procentowych najbardziej odbijają się na koszcie zobowiązania kredytowego. Żyjąc w okresie, gdy stopy procentowe są niskie, warto zdecydować się na raty malejące. Pozwoli nam to wywiązać się z dużej części zobowiązania przed ich ewentualnym wzrostem, więc zmiana polityki pieniężnej nie uderzy w nas tak bardzo, jak przy stałych ratach kredytu.

Jeżeli oprocentowanie jest już wysokie, a tym bardziej, jeżeli regularnie wzrasta, kredyt ze stałą ratą sprawi, że koszty będą bardziej przewidywalne i łatwiejsze w obsłudze. Biorąc kredyt z ratą malejącą, zawsze stajemy przed pewnym ryzykiem. Jeżeli rata wzrośnie, spłacając większą część odsetek wcześniej, zaoszczędzimy względem zawyżonej przyszłej raty.

Raty równe czy malejące a wcześniejsza spłata kredytu

Wybór między ratami równymi a ratami malejącymi ma znaczenie przy rozważaniu wcześniejszej spłaty kredytu. Główną korzyścią z wcześniejszej spłaty kredytu jest brak konieczności spłacania odsetek. Z tego powodu, jeżeli planujemy kredyt nadpłacać, większy zysk uzyskamy przy kredycie o równych ratach. Raty malejące zobowiązują nas do spłaty większej części odsetek w początkowych ratach, więc nadpłacając zobowiązanie zostajemy zwolnieni z mniejszej części opłat. Przy tarach równych odsetki rozłożone są jednakowo przez pełen okres kredytowania. Dzięki temu uzyskiwane przez nas oszczędności są takie same niezależnie od okresu, w którym zdecydujemy się na wczesną spłatę kredytu, zakładając brak zmian stóp procentowych. 

Na co zwrócić uwagę wybierając raty kredytu?

Wybierając rodzaj rat kredytu, warto zwrócić uwagę na własne możliwości finansowe i preferencje dotyczące planowania budżetu. Raty równe zapewniają stałą kwotę przez cały okres spłaty, co ułatwia budżetowanie, ale początkowo większy udział mają odsetki. Z kolei raty malejące początkowo są wyższe, ale ich suma maleje z czasem, co może być korzystne dla osób, które chcą szybciej zmniejszyć zadłużenie i całkowity koszt kredytu. Ważne jest także zrozumienie, jak zmiany stóp procentowych mogą wpłynąć na obie opcje i rozważenie ewentualności wcześniejszej spłaty oraz jej wpływu na wybrany rodzaj rat.

Decydując się na raty malejące w kredycie o zmiennym oprocentowaniu, stajesz przed wysokim zagrożeniem w razie zmian stóp procentowych. Ich wzrost w pierwszych latach kredytowania, gdy odsetki są znacznie wyższe, może szybko stać się przytłaczający. Miesięczna rata może stać się droższa nawet o kilkaset złotych, natomiast przy racie równej problem byłby mniej odczuwalny.

Spadek stóp procentowych również staje się mniej opłacalny, jeśli większość odsetek spłaciliśmy w okresie, gdy nasze raty były najwyższe. Kredytobiorca decydujący się na raty malejące musi więc być w stanie przewidzieć nadchodzące zmiany na rynku. Problemy te są mniej odczuwalne, jeżeli zdecydujemy się na kredyt z ratą malejącą i oprocentowaniem stałym. Przy takiej decyzji mamy pewność, jaka będzie wysokość rat przez nadchodzące lata.

Czy zmiana raty w czasie spłaty kredytu jest możliwa?

Tak, zmiana raty w czasie spłaty kredytu jest możliwa. Większość banków umożliwia zmianę formy rat w trakcie trwania zobowiązania. Wystarczy skontaktować się z działem obsługi klienta, lub wypełnić stosowny wniosek w bankowości internetowej. To czy bank udzieli zgodę na zmianę warunków będzie zależało od tego na jaką formę kredytowania chcemy przejść oraz naszej zdolności kredytowej.

Przejście z raty malejącej na równą jest łatwiejsze, ponieważ taka forma zobowiązania jest łatwiejsza w spłacie. Z kolei przeliczenie raty równej na malejącą będzie wymagać ponownego sprawdzenia zdolności kredytowej klienta. Bank upewni się, czy będziemy w stanie spłacić zobowiązanie w tej formie.

Zmiana zasad kredytowania wiąże się z opłatą manipulacyjną za wprowadzenie aneksu do umowy. Jest to zwykle koszt kilkudziesięciu złotych.

Jeśli bank odmówi zmiany formy kredytowania, można wnioskować o nią ponownie poprzez prośbę o restrukturyzację kredytu. Jeżeli bank nie zgodzi się na zmianę formy płatności w ramach restrukturyzacji, może zamiast tego zaproponować inne rozwiązania. Więcej na ten temat piszemy w naszym artykule o restrukturyzacji kredytu.

Kiedy opłaca się zmienić rodzaj rat?

Zmiana rodzaju rat kredytu może opłacać się, gdy nastąpi zmiana w sytuacji finansowej, na przykład przy wzroście dochodów, co umożliwia szybszą spłatę zadłużenia przez przejście na raty malejące. W przypadku pogorszenia sytuacji finansowej, przejście na raty równe może pomóc w lepszym zarządzaniu miesięcznym budżetem. Ponadto, zmiana stóp procentowych może skłonić do zmiany rodzaju rat, zwłaszcza gdy oczekuje się długoterminowych trendów w zakresie stóp procentowych, co może wpłynąć na całkowity koszt kredytu. 

Kredytobiorca spłacający raty malejące może chcieć przejść na ratę równą, gdy zobowiązanie staje się zbyt kłopotliwe w spłacie. Ma to głównie miejsce, gdy wzrosną stopy procentowe. Posiadając zobowiązanie o równej racie kredytu, warto zastanowić się nad skorzystaniem z raty malejącej, jeżeli dojdzie do drastycznego obniżenia stóp procentowych. Spłacając dużą część odsetek możemy zaoszczędzić w sytuacji, gdy stopy ponownie wzrosną. Rozwiązanie to ma sens jednak jedynie w sytuacji, gdy nie planujemy zamiast tego nadpłacać kredyt.

Raty stałe czy malejące - podsumowanie

Raty malejące są interesującym narzędziem, które pozwala skorzystać z niskiego oprocentowania i ułatwić spłatę zobowiązań w niepewnej przyszłości. W zamian za to jest trudniejsza w obsłudze w pierwszych latach, gdy odsetki są największe. Właśnie wtedy zmiany stóp procentowych stanowią dla nas największe ryzyko. Banki są też mniej przychylne na udzielanie takich zobowiązań, wymagając od klienta wyższej zdolności kredytowej.

Raty stałe są bardziej popularnym wyborem. Ich rozliczenie przebiega tak samo przez cały okres kredytowania, związane z nimi ryzyko pozostaje więc niezmienne. Zmiany w wysokości stóp procentowych mają w tym wypadku bardziej przewidywalne efekty. Kredytobiorca może również więcej zaoszczędzić, jeżeli planuje nadpłatę kredytu z równą ratą.