Derywatywy - pochodne instrumenty finansowe
Czym są derywatywy?
Derywatywy są nazywane pochodnymi instrumentami finansowymi, ponieważ ich wartość odzwierciedla cenę wskazanego papieru wartościowego. Na przykład pochodny instrument może odzwierciedlać cenę akcji firmy Coca Cola.
Kontrakty oparte na derywatywach pozwalają inwestorowi uzyskać dostęp do dowolnej liczby aktywów z wielu różnorodnych rynków inwestycyjnych. Pochodne instrumenty najczęściej są wykorzystywane do spekulacji.
Jak działają instrumenty pochodne?
Działanie instrumentu pochodnego polega przede wszystkim na próbie przewidzenia zmiany cenowej instrumentu bazowego. Szczegóły umowy zależą od rodzaju instrumentów pochodnych, z których korzystamy. Derywatywy zyskały swoją popularność przede wszystkim dzięki dźwigni finansowej. Tak zwane lewarowanie instrumentu pochodnego umożliwia inwestorowi zwiększenie wartości depozytu finansowego. Na przykład w trakcie handlu z dźwignią w skali 1:10, zdeponowane 1000 złotych inwestora ma moc inwestycyjną odzwierciedlającą 10 000 złotych.
Należy jednak pamiętać, że lewarowanie działa w dwie strony. Zwiększa możliwość zarobku, ale także zwiększa możliwość utraty pieniędzy. Innymi słowy, handel z dźwignią 1:10 zwiększy zyski i straty dziesięciokrotnie. Analogicznie handel z dźwignią 1:100 zwiększy zyski i straty stokrotnie.
Rodzaje instrumentów pochodnych
Najczęściej spotykane rodzaje instrumentów pochodnych to:
- Opcje (kupna lub sprzedaży);
- Kontrakty terminowe (futures i forward);
- Kontrakty SWAP (swap procentowe i swap walutowe);
- Kontrakty CFD.
Ze względu na to, że derywatywy są po prostu umowami między inwestorem i brokerem, istnieje wiele możliwości związanych z tworzeniem nowych instrumentów pochodnych.
Funkcje instrumentów pochodnych
Instrumenty pochodne bywają postrzegane negatywnie przez wielu inwestorów ze względu na to, że bardzo często są wykorzystywane do niebezpiecznej spekulacji z dźwignią. Należy pamiętać o tym, że nie jest to jedyna funkcja derywatów. Inwestorzy wykorzystują je także w innych celach. Na przykład instrumenty pochodne mogą pełnić funkcję zabezpieczenia pieniędzy przy spadkach lub wzrostach danego aktywa na rynku w zależności od tego, jaką umowę inwestor sporządzi z brokerem.
Instrumenty pochodne a ryzyko inwestycyjne
Instrumenty pochodne umożliwiają inwestorowi odnosić zyski jednakowo podczas spadków oraz wzrostów cen instrumentu bazowego. Należy jednak mieć na uwadze to, że inwestor musi wybrać pozycję krótką lub długą w odpowiednim momencie, aby się wzbogacić. Niektóre pochodne instrumenty finansowe charakteryzują się niesymetrycznym stopniem ryzyka ze względu na to, że łatwiej na nich stracić niż zarobić.
Na przykład wybierając handel z dźwignią na opcjach teoretycznie mamy możliwość zarobienia nieograniczonych sum. Jednak z drugiej strony nasze straty również są nieograniczone, jeśli handel z dźwignią się nie powiedzie.
W praktyce sukcesywne zastosowanie instrumentów pochodnych zazwyczaj wymaga od inwestora więcej umiejętności i doświadczenia niż w przypadku inwestowania w klasyczne papiery wartościowe.
Podatek od instrumentów pochodnych
W przypadku zysku na instrumentach pochodnych inwestor jest zobowiązany do zapłacenia podatku. Podatek ten nazywany jest podatkiem Belki, a jego wysokość to 19% dochodu.
Instrumenty pochodne 2025 - podsumowanie
Instrumenty pochodne mogą być świetną opcją na zarobek dla spekulantów, którzy nie boją się ryzyka lub nieco bardziej doświadczonych inwestorów. Rynek ten wymaga od przedsiębiorcy więcej doświadczenia niż w przypadku klasycznych inwestycji w akcje lub fundusze. Początkujący traderzy mogą szybko zniechęcić się do tego rodzaju inwestycji ze względu na skomplikowaną naturę syntetycznych instrumentów finansowych.
Często zadawane pytania
- Kupno opcji (Call lub Put) – Ryzyko jest asymetryczne i ograniczone. Maksymalna strata to 100% premii zapłaconej za opcję. Potencjalny zysk może być wielokrotnie wyższy.
- Kupno kontraktu futures – Ryzyko jest symetryczne. Potencjalny zysk i potencjalna strata są teoretycznie nieograniczone. Strata może znacznie przekroczyć początkowy depozyt zabezpieczający.
- Kupno kontraktu CFD – Ryzyko jest symetryczne i zwielokrotnione przez dźwignię. Podobnie jak w kontraktach futures, strata może przekroczyć początkowy depozyt (chyba że broker oferuje ochronę przed saldem ujemnym).
- Derywatywy giełdowe (np. kontrakty futures, opcje na GPW) – Są w pełni standaryzowane przez giełdę (mają określony rozmiar, datę wygaśnięcia). Co najważniejsze, transakcje są gwarantowane przez centralną izbę rozliczeniową (w Polsce KDPW_CCP), która eliminuje ryzyko niewypłacalności drugiej strony transakcji.
- Derywatywy pozagiełdowe (OTC - Over-The-Counter; np. kontrakty forward, swapy, większość CFD) – Są to prywatne umowy między dwiema stronami (np. klientem a brokerem CFD). Warunki mogą być elastyczne i "szyte na miarę", ale wiąże się to z brakiem centralnego gwaranta i istnieniem ryzyka kontrahenta (ryzyka, że druga strona umowy zbankrutuje).
- Kupujący opcję – Posiada asymetryczne prawa na swoją korzyść. Płaci niewielką premię za potencjalnie bardzo duży zysk, a jego maksymalna strata jest z góry znana.
- Sprzedający (wystawca) opcji – Przyjmuje na siebie asymetryczne ryzyko. Otrzymuje niewielką premię w zamian za ryzyko poniesienia bardzo dużej lub nawet nieograniczonej straty. W jego przypadku "łatwiej stracić, niż zyskać" w sensie skali potencjalnej straty do zysku.
- Ekstremalna złożoność – Tworzono wielopoziomowe derywatywy oparte na innych derywatywach (np. CDO, syntetyczne CDO), których ryzyka nikt do końca nie rozumiał.
- Brak przejrzystości – Większość tych instrumentów była w obrocie na rynku OTC, bez publicznej wiedzy o skali zaangażowania poszczególnych instytucji.
- Nadużywanie dźwigni finansowej – Umożliwiła ona zbudowanie gigantycznych pozycji przewyższających realny kapitał banków.
- Upadek kontrahentów – Gdy jedna duża instytucja (Lehman Brothers) upadła, wywołało to efekt domina, ponieważ nie była w stanie wypełnić swoich zobowiązań z tysięcy kontraktów pochodnych zawartych z innymi bankami.
- Swap stopy procentowej – np. firma wymienia swoje zobowiązanie o zmiennym oprocentowaniu na stałe oprocentowanie, aby ustabilizować koszty odsetkowe.
- Swap walutowy – np. dwie firmy wymieniają się płatnościami w różnych walutach.
Komentarze