Więzienie za długi. Za jakie długi można stracić wolność?

Czy za "zwykłe" długi można iść do więzienia?

Na wstępie należy jasno podkreślić fundamentalną zasadę: w polskim prawie nie istnieje kara więzienia za sam fakt posiadania długów i bycia niewypłacalnym. Konstytucja RP oraz przepisy prawa cywilnego chronią osoby, które z powodu trudnej sytuacji życiowej, utraty pracy czy problemów zdrowotnych nie są w stanie spłacać swoich zobowiązań. Samo zadłużenie jest problemem natury cywilnej, a jego konsekwencją może być windykacja i egzekucja komornicza, ale nie pozbawienie wolności. Kara więzienia jest zarezerwowana dla konkretnych, zdefiniowanych w prawie karnym przestępstw, które często towarzyszą zadłużeniu, ale są odrębnymi, karalnymi czynami.

Przestępstwa, za które grozi kara więzienia

Odpowiedzialność karna pojawia się wtedy, gdy dłużnik podejmuje świadome i celowe działania o charakterze przestępczym, aby uniknąć spłaty, oszukać wierzyciela lub narazić na straty Skarb Państwa. Poniżej przedstawiamy najczęstsze przestępstwa związane z długami, za które grozi kara pozbawienia wolności.

Ukrywanie majątku przed komornikiem (art. 300 KK)

Jednym z najpoważniejszych przestępstw jest udaremnianie egzekucji komorniczej. Zgodnie z art. 300 Kodeksu karnego, kto w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje lub niszczy swój majątek, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli dłużnik działa w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu (np. nakazu zapłaty, na podstawie którego działa komornik), kara wzrasta do 5 lat. Działania takie mogą być również podstawą do wniesienia przez wierzyciela powództwa znanego jako skarga pauliańska.

Wyłudzenie kredytu lub pożyczki (art. 297 KK)

Przestępstwem jest również oszustwo kredytowe. Zgodnie z art. 297 Kodeksu karnego, kto w celu uzyskania kredytu, pożyczki pieniężnej, dotacji lub innego świadczenia przedkłada fałszywy dokument albo nierzetelne oświadczenie dotyczące swojej sytuacji finansowej, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Karalne jest więc np. posługiwanie się podrobionym zaświadczeniem o zarobkach, zatajenie istniejących długów we wniosku kredytowym czy zaciąganie pożyczek na skradzione dane osobowe.

Niepłacenie alimentów (art. 209 KK)

Uporczywe uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego jest przestępstwem. Karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku podlega ten, kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego, a łączna wysokość zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych. Jeżeli przez swoje zaniechanie dłużnik naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, kara więzienia wzrasta do lat 2. Więcej o specyfice tego zobowiązania przeczytasz w artykule o długach alimentacyjnych.

Uporczywe uchylanie się od płacenia podatków (art. 54 KKS)

Świadome i celowe unikanie płacenia podatków jest przestępstwem skarbowym. Podatnik, który nie ujawnia przedmiotu opodatkowania lub zaniża podstawę opodatkowania, podlega karze grzywny, karze pozbawienia wolności do lat 5, albo obu tym karom łącznie. Wysokość kary zależy od kwoty uszczuplenia należności publicznoprawnej. W przypadku mniejszej wagi, sąd może orzec łagodniejszą karę. Dowiedz się więcej o konsekwencjach, czytając artykuł o długach podatkowych.

Areszt za niezapłaconą grzywnę

Osobną kategorią jest sytuacja, w której na osobę została nałożona kara grzywny (np. za wykroczenie), a osoba ta jej nie płaci. Jeśli egzekucja grzywny okaże się bezskuteczna, sąd może zarządzić wykonanie zastępczej kary aresztu. Zgodnie z Kodeksem wykroczeń, kara ta nie może przekroczyć 30 dni. Nie jest to więc kara więzienia za dług, lecz środek przymusu mający na celu wykonanie orzeczonej wcześniej kary grzywny.