Długi partnerów - wszystko co trzeba wiedzieć

Odpowiedzialność za długi w związku nieformalnym (konkubinat)

W świetle prawa związek nieformalny, czyli konkubinat, nie tworzy żadnej wspólnoty majątkowej. Każdy z partnerów posiada swój odrębny majątek osobisty i samodzielnie nim zarządza. Oznacza to, że partner nie odpowiada za zobowiązania drugiego, zaciągnięte zarówno przed, jak i w trakcie trwania związku. Wierzyciel nie może żądać spłaty długu jednego z konkubentów od drugiego, ani prowadzić egzekucji z jego majątku. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której partnerzy wspólnie zaciągnęli zobowiązanie, np. podpisując razem umowę pożyczki.

Odpowiedzialność za długi w małżeństwie – kluczowe zasady

Zawarcie związku małżeńskiego fundamentalnie zmienia sytuację prawną i majątkową partnerów. Domyślnie, z chwilą ślubu, powstaje między nimi ustrój ustawowej wspólności majątkowej. Oznacza to, że obok majątków osobistych każdego z małżonków, powstaje trzecia masa majątkowa – majątek wspólny. To właśnie te relacje decydują o zakresie odpowiedzialności za zadłużenie.

Długi sprzed ślubu – zawsze osobiste

Należy zapamiętać fundamentalną zasadę: długi zaciągnięte przed ślubem zawsze pozostają osobistym zobowiązaniem tej osoby, która je zaciągnęła. Małżonek nigdy nie odpowiada za zobowiązania partnera powstałe przed zawarciem małżeństwa. Wierzyciel nie może dochodzić ich spłaty z majątku wspólnego ani z majątku osobistego drugiego małżonka.

Wspólność majątkowa a długi zaciągnięte po ślubie

W ustroju wspólności majątkowej odpowiedzialność za długi powstałe po ślubie jest bardziej złożona i zależy od zgody drugiego małżonka na zaciągnięcie zobowiązania.

• Dług zaciągnięty za zgodą obojga małżonków: Jeśli małżonkowie zaciągają zobowiązanie wspólnie (np. kredyt hipoteczny) lub jedno z nich robi to za zgodą drugiego, wierzyciel może dochodzić spłaty zarówno z majątku osobistego dłużnika, jak i z całego majątku wspólnego.
• Dług zaciągnięty bez zgody drugiego małżonka: Jeżeli jeden z małżonków zaciągnie zobowiązanie bez wiedzy i zgody drugiego (i nie jest to dług zaciągnięty w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny), odpowiedzialność jest ograniczona. Wierzyciel może prowadzić egzekucję wyłącznie z majątku osobistego dłużnika oraz z niektórych składników jego majątku "wspólnego", takich jak wynagrodzenie za pracę czy dochody z działalności gospodarczej. Majątek osobisty drugiego małżonka oraz zasadnicza część majątku wspólnego (np. wspólna nieruchomość) są chronione.

Rozdzielność majątkowa (intercyza) jako ochrona przed długami

Intercyza stanowi najskuteczniejszą ochronę przed długami współmałżonka. Jest to umowa majątkowa małżeńska, która pozwala na ustanowienie rozdzielności majątkowej. W takim ustroju nie powstaje majątek wspólny, a każdy z małżonków zachowuje swój majątek osobisty i samodzielnie odpowiada za zaciągnięte przez siebie zobowiązania. Wierzyciel jednego z małżonków nie może w takiej sytuacji sięgnąć do majątku drugiego.

Odpowiedzialność za długi po ustaniu małżeństwa

Rozwód lub śmierć jednego z małżonków kończy wspólność majątkową, ale niekoniecznie kończy wspólną odpowiedzialność za długi zaciągnięte w trakcie jej trwania.

Podział długów po rozwodzie

Rozwód powoduje ustanie wspólności majątkowej i konieczność podziału majątku wspólnego. Niestety, podziałowi podlegają również wspólne pasywa, czyli długi. Byli małżonkowie nadal odpowiadają solidarnie za zobowiązania zaciągnięte wspólnie w czasie trwania małżeństwa. Oznacza to, że bank, w przypadku wspólnego kredytu hipotecznego, może żądać spłaty całości raty od jednego, wybranego przez siebie byłego małżonka, niezależnie od ich wewnętrznych ustaleń.

Długi partnera po jego śmierci

Po śmierci jednego z małżonków ustaje wspólność majątkowa. Żyjący małżonek zachowuje swój majątek osobisty oraz połowę majątku wspólnego. Druga połowa majątku wspólnego oraz cały majątek osobisty zmarłego wchodzą w skład masy spadkowej. Osobiste długi spadkowe zmarłego obciążają masę spadkową i są spłacane przez jego spadkobierców (którymi mogą, ale nie muszą być żyjący małżonek i dzieci).

Jak sprawdzić długi partnera lub małżonka?

Sprawdzenie zadłużenia partnera bez jego wiedzy i zgody jest niemożliwe i nielegalne. Jedyną skuteczną i uczciwą metodą jest otwarta rozmowa i wspólna weryfikacja historii finansowej. Można to zrobić, pobierając za zgodą partnera raporty z głównych baz dłużników, takich jak Biuro Informacji Kredytowej (BIK) czy Krajowy Rejestr Długów (KRD). W przypadku podejrzenia, że wierzyciel prowadzi egzekucję, informacji może udzielić także komornik.