Komornik Sądowy i Proces Egzekucji Komorniczej - co warto wiedzieć

Kim jest komornik?

Komornik sądowy to funkcjonariusz publiczny, którego celem jest odzyskanie należności wierzyciela, na podstawie tytułu egzekucyjnego opatrzonego klauzulą wykonalności. Do podstawowych zadań komornika zaliczamy:

• wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawie roszczeń pieniężnych i niepieniężnych np. odzyskiwanie długu przez zajęcie na rachunku bankowym,
• realizowanie zapisów tytułów wykonawczych i egzekucyjnych, np. egzekucja komornicza z pensji i ruchomości,
• wykonywanie postanowień o zabezpieczeniu oraz o wydaniu środków dowodowych w przypadku postępowania w sprawach własności intelektualnej,
• wykonywanie postanowień o zabezpieczeniu spadku lub spisu inwentarza. 

Część swoich zadań komornik może powierzyć asesorowi komorniczemu, zgodnie z ustawą o komornikach sądowych z dnia 22 marca 2018 roku. Praca asesora jest częścią procesu zdobywania kwalifikacji komornika sądowego.

Komornik działa przy konkretnym sądzie rejonowym na określonym rewirze, w ramach własnej działalności gospodarczej - Kancelarii Komorniczej. Mimo przypisania do jednego rewiru komornik może działać na terenie całego kraju, na wniosek wierzyciela. Listę komorników w swoim regionie można, znaleźć w internetowej bazie Krajowej Rady Komorniczej.

Jako funkcjonariusz publiczny posiada szerszy zakres uprawnień niż zwykły urzędnik. Za swoją pracę odpowiada przed Izbą Komorniczą oraz Krajową Radą Komorniczą. Głównym zwierzchnikiem komornika sądowego jest Minister Sprawiedliwości.

Jak zostać komornikiem?

Rola funkcjonariusza publicznego stawia bardzo wysokie wymagania nie tylko odnośnie edukacji, ale również w kwestii opinii a także predyspozycji do wykonywania tego specyficznego zawodu.

Kandydat na komornika musi spełnić szereg warunków dotyczących kwestii formalnych, uzyskać odpowiednie wykształcenie i wykazać się umiejętnościami oraz doświadczeniem.

Kto może zostać komornikiem sądowym?

Aby zostać komornikiem konieczne jest spełnienie podstawowych warunków:

• ukończone 28 lat,
• obywatelstwo polskie,
• pełna zdolność do wykonywania czynności prawnych,
• nieposzlakowana opinia,
• brak karalności za przestępstwa bądź przestępstwa skarbowe oraz brak podejrzenia o popełnienie przestępstwa.

Co trzeba zrobić aby zostać komornikiem?

Praca komornika to zawód wymagający specjalistycznego wykształcenia prawnego. Co dokładnie trzeba zrobić aby zostać komornikiem sądowym?

1. Ukończyć studia wyższe magisterskie i uzyskać tytuł magistra prawa.
2. Odbyć aplikację komorniczą - trwa dwa lata, a jej celem jest zapoznanie aplikanta z całokształtem pracy komornika. Do pracy komornika uprawnia również inna aplikacja prawnicza np. sądowa lub radcowska.
3. Podjąć i złożyć egzamin komorniczy - 4 częściowy egzamin, który ma sprawdzić przygotowanie prawnicze do wykonywania zawodu komornika.
4. Co najmniej 2 lata pracować w charakterze asesora komorniczego - w trakcie pracy asesor zajmuje się m.in. prowadzeniem rejestru spraw, wykonywanie czynności egzekucyjnych zleconych przez komornika.
5. Przyszły komornik musi udowodnić zdolność psychofizyczną do pracy, na podstawie badania lekarza medycyny pracy.

Rynek pracy komorników jest ograniczony przez ustawę o komornikach sądowych. Według statystyk zebranych przez Krajową Radę Komorniczą, w 2022 roku w Polsce działa 2198 komorników, 1290 asesorów komorniczych oraz 304 aplikantów komorniczych.

Prawa i obowiązki komornika sądowego - czyli co może komornik?

Funkcję oraz prawa funkcjonariusza dokładnie opisuje ustawa z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych. Rozdział III Prawa i obowiązki komorników, przedstawia wszystkie prawa oraz obowiązki funkcjonariusza. W naszym artykule przedstawiamy najważniejsze z nich, w prostszej do zrozumienia formie:

• Komornik realizuje swoje czynności w godzinach 7:00 - 21:00. Egzekucja rozpoczęta przed godziną 21 może być kontynuowana, pod warunkiem, że istnieje zagrożenie utrudnienia egzekucji w innym, przyszłym terminie.
• Komornik jest zobowiązany do zachowania tajemnicy zawodowej na temat prowadzonych spraw.
• Komornik ma prawo legitymowania osób w trakcie przeprowadzania czynności egzekucyjnych.
• Podczas wykonywania czynności poza kancelarią komorniczą, funkcjonariusz jest obowiązany do okazania identyfikatora.
• Komornik ma obowiązek przekazania odzyskanych należności w terminie do 4 dni. W niektórych przypadkach stosuje się termin maksymalnie 14 dni.
• Komornik nie może prowadzić działalności gospodarczej innej niż kancelaria komornicza.
• Komornik jest zobowiązany do naprawienia wyrządzonej szkody przez działania niezgodne z prawem lub wynikające z zaniechania.
• Komornik jest zobowiązany do złożenia oświadczenia majątkowego.

Zadaniem komornika sądowego jest egzekucja komornicza należności od dłużnika, zgodnie z wytycznymi sądu w tytule wykonawczym. Oznacza to, że komornik jedynie wykonuje polecenia sądu z prawem do podjęcia decyzji o wykorzystywanych środkach i narzędziach.

Sąd podejmuje decyzję na podstawie wniosku wierzyciela. Wierzyciel może wskazać dowolnego komornika, w dowolnym rewirze, składając wniosek o przeprowadzenie egzekucji a z nim oświadczenie, że korzysta z prawa wyboru.

Co może zabrać komornik?

Komornik przeprowadza egzekucję zgodnie z tytułem wykonawczym. Tytuł egzekucyjny może dotyczyć odzyskania należności z wypłaty i środków własnych na rachunkach osobistych oraz w gotówce, ruchomości - własności dłużnika przedstawiające wartość, umożliwiającą odzyskanie nawet części długu, a także nieruchomości. Co może zająć komornik?

• Nawet do 50% wypłaty uzyskiwanej w ramach umowy o pracę. W przypadku zasądzenia długów alimentacyjnych, komornik może zająć aż 60% wynagrodzenia.
• Części oszczędności zebranych na koncie bankowym - wszystko powyżej 75% całej kwoty wolnej od zajęcia.
• Pieniądze w gotówce i przedmioty o znacznej wartości, możliwe do poddania licytacji komorniczej.

Posiadanie komornika znacznie utrudnia normalne funkcjonowanie na rynku finansowym. Praktycznie każda instytucja pożyczkowa oraz każdy bank dowie się o naszych długach i bardzo prawdopodobne, że odmówi kredytu. Jedynie nieliczne firmy pożyczkowe umożliwiają podjęcie pożyczki z komornikiem.

Ile może zabrać komornik?

Komornik może zabrać dokładnie tyle pieniędzy ile wynosi wartość długu określonego przez sąd w wyroku z klauzulą wykonalności, jednak nie może zabrać wszystkiego. Musi on zostawić dłużnikowi środki niezbędne do życia. Funkcjonariusz przeprowadza analizę sytuacji dłużnika i dobiera metodę odzyskania długu, zapewniającą skuteczne wyegzekwowanie należności.

Komornik sądowy musi zostawić dłużnikowi:

• pensję o równowartości wynagrodzenia minimalnego, aktualnie obowiązującej w Polsce - kwota wolna od zajęcia komorniczego w 2024 roku - 3600 zł.
• środki na rachunkach bankowych do kwoty równej 75 proc. najniższej krajowej pensji.

Wszystkie pieniądze i środki ponad wymienione kwoty, mogą zostać zajęte na poczet spłaty zadłużenia. Jednakże, wyróżniamy szereg rzeczy, które są bezpieczne od zajęcia przez komornika. Czego z pewnością nie zabierze Ci komornik sądowy?

Czego nie może zabrać komornik?

W Kodeksie Cywilnym wymienione są rzeczy, których komornik nie może zająć. Do rzeczy, których komornik nie będzie mógł zabrać należą:

• Zasiłek socjalny dla bezrobotnych, gdyż stanowi wynagrodzenie poniżej minimalnej kwoty wynagrodzenia. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy dług obejmuje niepłacone alimenty. W takim przypadku, komornik musi zostawić 40% zasiłku.
• Alimenty, świadczenia rodzinne oraz społeczne wymienione w art. 833 § 6 kpc np. 500+, dodatków rodzinnych, pielęgnacyjnych, porodowych, dla sierot, zasiłków dla opiekunów czy świadczeń z pomocy społecznej,
• 13 oraz 14 emerytura, jako świadczenie dodatkowe, są wyłączone z egzekucji komorniczej.
• Przedmioty pierwszej potrzeby: pościel, bielizna, ubrania codzienne, zapasy żywności i opału wystarczające na okres jednego miesiąca.
• Przedmioty niezbędne do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie m.in.: lodówka, piekarnik, pralka, kuchenka, znajdujących się w miejscu zamieszkania.
• Przedmioty niezbędne do wykonywania zawodu – ubrania robocze, narzędzia, samochód.
• Przedmioty niezbędnych do nauki (np. książki, przybory naukowe, biurko).
• Przedmioty do sprawowania obrzędów związanych z kultem religijnym (np. obrazy, ołtarzyki, figurki świętych).
• Przedmioty niezbędne do funkcjonowania ze względu na stan zdrowia dłużnika lub członków rodziny, np. wózek inwalidzki, łóżko rehabilitacyjne.
• Środki farmaceutyczne i lekarstwa potrzebne na okres trzech miesięcy.

Ile kosztuje egzekucja komornicza?

Komornik nalicza koszty prowadzenia postępowania egzekucyjnego, zgodnie z zapisami w ustawie o kosztach komorniczych z 28 lutego 2018 roku. Wszystkie koszty pracy komornika ponosi dłużnik.

Koszty komornicze wynoszą od 3 do 10% kwoty wyegzekwowanego długu, a ich wysokość jest ustalana na podstawie różnych czynników:

• 3%, gdy dłużnik spłaci wierzytelność w przeciągu miesiąca od wszczęcia egzekucji komorniczej,
• 5%, gdy postępowanie zostanie umorzone na wniosek wierzyciela,
• 10%, gdy egzekucja będzie przebiegała trybem przewidzianym w prawie.

Etapy pracy komornika sądowego

Komornik wykonuje wyrok sądu, który określa z jakiego źródła ma się odbywać odzyskiwanie długu. Funkcjonariusz może stwierdzić o niemożliwości odzyskania należności ze wskazanego źródła i umorzyć postępowanie.

Nie oznacza to jednak końca pracy komornika. Postępowanie może zostać wznowione, ponownie na wniosek wierzyciela, ze wskazaniem na inne źródło odzyskania np. ruchomości lub nieruchomości.

Cały proces pracy komornika można podzielić na poszczególne etapy:

1. Ustanowienie nakazu zapłaty - dłużnik może spłacić dług lub złożyć z sprzeciw wobec nakazu zapłaty.
2. Zawiadomienie o wszczęciu postępowania egzekucyjnego - pismo wysłane listem poleconym.
3. Wezwanie dłużnika do przedstawienia posiadanego majątku.
4. Ustalenie majątku dłużnika i metody odzyskania długu - ukrywanie własności grozi karą grzywny, a nawet więzienia.
5. Próba odzyskania długu przez ustanowienie zajęcia komorniczego z wykorzystaniem różnych metod:

a) Zajęcie pensji i blokada środków na koncie lub ruchomości lub nieruchomości.
b) Licytacja komornicza.
c) Eksmisja z mieszkania.

Metody egzekwowania długu przez komornika sądowego

Komornik wykonuje wyrok sądu opatrzony klauzulą wykonalności i prowadzi proces egzekucji wykorzystując różne metody i narzędzia. Do trzech podstawowych metod odzyskiwania długu zaliczamy:

• zajęcie pensji i konta bankowego,
• zajęcie ruchomości - przedmiotów należących do dłużnika, które można poddać licytacji i odzyskać część długu.
• zajęcie nieruchomości - również sprzedaż nieruchomości na licytacji.

Decyzja o tym w jaki sposób/ z jakiego źródła ma zostać odzyskany dług podejmuje wierzyciel, składając wniosek o wszczęcie lub wznowienie postępowania egzekucyjnego.

Blokada środków na koncie

Zablokowanie rachunku osobistego przez komornika to jedna z podstawowych metod odzyskiwania długu. Komornik zajmuje rachunek i zabiera pieniądze na spłatę długu. Zajęcie komornicze może potrwać, aż do całkowitej spłaty zadłużenia lub umorzenia postępowania.

Ukrycie konta przed komornikiem jest praktycznie niemożliwe. Funkcjonariusz odkryje każdy posiadany jak również nowo założony rachunek, z pomocą systemu informacji banków i podmiotów administracyjnych oraz egzekucyjnych OGNIVO.

Licytacja komornicza - co to jest?

Zajęte przez komornika ruchomości oraz nieruchomości zostaną poddane licytacji komorniczej i sprzedane na rzecz spłaty wierzytelności. Obwieszczenia o licytacjach komorniczych publikowane są na stronie Krajowej Rady Komorniczej. Publikacji dokonuje się minimum dwa tygodnie przed przeprowadzeniem licytacji.

Eksmisja z mieszkania

Komornik wykonuje nie tylko wyroki egzekucyjne, ale również eksmisyjne. Również w tym przypadku komornik działa na podstawie wyroku lub postanowienia o eksmisji. Co ważne, jedynie komornik może przeprowadzić eksmisję komorniczą.

Usunięcie lokatorów można przeprowadzić tylko w sytuacji, gdy zostanie zapewnione mieszkanie tymczasowe dla osób zagrożonych eksmisją. Eksmisja może dotyczyć lokatorów wynajmujących lokal mieszkalny, od osoby zadłużonej. Wynajmujący mają obowiązek wykonać polecenia funkcjonariusza.

Metody uniknięcia egzekucji komorniczej

Dłużnik ma możliwość obrony w procesie egzekucyjnym. Metod unikania komornika jest całkiem sporo, nie wszystkie z nich są skuteczne a niektóre wymagają radykalnych decyzji:

• spłata zadłużenia - porozumienie się z wierzycielem może doprowadzić do umorzenia procesu egzekucji,
• sprzeciw wobec nakazu zapłaty,
• skargi na czynności komornika - pieniactwo procesowe - regularne zgłaszanie skarg może utrudnić i spowolnić proces egzekwowania długu,
• wyjazd za granicę z nadzieją na przedawnienie,
• ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Sprzeciw wobec nakazu zapłaty

Dłużnik wezwany do zapłaty w ramach postępowania upominawczego - jeszcze przed rozpoczęciem procesu egzekucji komorniczej - można złożyć sprzeciw od nakazu zapłaty.

Sprzeciw należy złożyć bezpośrednio w sądzie lub wysłać listem poleconym, w terminie dwóch tygodni od otrzymania nakazu zapłaty. Dokument należy skierować do sądu kierującego postępowaniem. W treści pisma należy wskazać czy sprzeciwiamy się wobec całego długu czy tylko części.

Upadłość konsumencka

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest traktowane jako ostateczne rozwiązanie problemu komornika i bardzo wysokich długów. Jest to gwarantowana prawem możliwość ogłoszenia niewypłacalności, a z chwilą ogłoszenia zadłużony traci prawa do dysponowania posiadanym majątkiem.

Majątek upadłego staje się masą upadłościową, a środki uzyskane ze sprzedaży masy posłużą na uregulowanie długów i koszty postępowania upadłościowego.

Komornik - podsumowanie informacji

Komornik w Polsce to funkcjonariusz publiczny, który nie cieszy się dużym zaufaniem czy szacunkiem. Większości komornik kojarzy się negatywnie. Nic dziwnego, gdyż wizyta lub kontakt z komornikiem wiąże się z koniecznością oddania długu.

Należy pamiętać, komornik to jedynie “egzekutor długu”, który realizuje wyrok sądu. Unikanie, dyskusja czy przeciwstawienie się decyzjom funkcjonariusza publicznego może spowodować znacznie większe problemy.

W sytuacji, gdy otrzymasz pismo informujące o wszczęciu postępowania komorniczego, nie trać czasu i skontaktuj się z właścicielem długu! Jedynie porozumienie z wierzycielem i spłata zadłużenia zapewnia szybkie i bezproblemowe zakończenie procesu egzekucji.