Bank centralny - rola i znaczenie w gospodarce
akredo.plBanki w PolsceBank centralny - rola i znaczenie w gospodarce

Bank centralny - rola i znaczenie w gospodarce

Bank centralny to kluczowa instytucja odpowiedzialna za zarządzanie i nadzorowanie systemu bankowego oraz polityki pieniężnej państwa. Jego głównym celem jest zapewnienie stabilności waluty i cen, a także płynności systemu finansowego. W Polsce rolę banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski (NBP), który działa na podstawie Konstytucji RP i ustawy o NBP. Jego zadania obejmują m.in. emisję pieniądza, obsługę Skarbu Państwa, zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz edukację i informację. Europejski Bank Centralny (EBC) pełni podobną rolę dla państw strefy euro, dbając o stabilność waluty euro. Decyzje banków centralnych mają istotny wpływ na rynek finansowy, wpływając na wartość waluty, stopy procentowe i ogólną kondycję gospodarki. W skrócie, bank centralny jest strażnikiem stabilności finansowej kraju i jego waluty.

Filip Nawarski
Filip Nawarski, 24.11.2023 r

Czym jest bank centralny?

Bank centralny to instytucja odpowiedzialna za prowadzenie polityki monetarnej kraju i nadzór nad systemem bankowym. Jego główne zadania obejmują kontrolowanie podaży pieniądza, ustalanie stóp procentowych, zarządzanie rezerwami walutowymi kraju oraz działanie jako pożyczkodawca ostatniej instancji dla banków komercyjnych. Jest to instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego oraz prowadzenie bieżącej polityki pieniężnej państwa lub grupy państw. Bank zarządza walutą danego kraju, kontrolując ilość pieniędzy w obiegu, tym samym zapewniając stabilność cen. Bank centralny może funkcjonować w ramach dwóch modeli:

  • bank komercyjny niezależny od państwa,
  • bank centralny zależny od państwa.

Najogólniej rzecz ujmując, zadaniem banku centralnego jest zapewnienie płynnego funkcjonowaniu systemu finansowego, przez zapewnienie dostępu do stabilnej waluty (emisja pieniądza) i zaopatrywanie instytucji państwowych oraz banków komercyjnych w niezbędne do działania narzędzia i usługi.

3 funkcje banków centralnych

Banki centralne pełnią trzy podstawowe funkcje:

  1. bank emisyjny - emitowanie pieniędzy w obowiązującej walucie oraz organizacja i regulacja ilości pieniądza w obiegu,
  2. centralny bank państwa - obsługa budżetu państwa, rachunków bankowych rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych, państwowych jednostek budżetowych oraz realizacja ich zleceń płatniczych
  3. bank banków - obsługa banków komercyjnych - bank centralny pełni funkcje regulacyjne w stosunku do banków komercyjnych, mające zapewnić stabilność sektora bankowego i bezpieczeństwo depozytów zgromadzonych w bankach.

Przedstawione powyżej funkcje bardzo ogólnie opisują zakres działania banków centralnych. Aby bardziej przybliżyć czym zajmuje się bank centralny posłużymy się przykładem naszego Narodowego Banku Polskiego.

NBP wypełnia obowiązki spoczywające na barkach bank centralnego, wynikających z Konstytucji RP oraz ustawy o NBP. Zadania te obejmują działa w siedmiu obszarach:

  • prowadzenie polityki pieniężnej,
  • działania na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego,
  • działalność emisyjna,
  • zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski,
  • obsługa Skarbu Państwa,
  • rozwój systemu płatniczego,
  • działalność edukacyjna i informacyjna.

Bank centralny w Polsce

Bank centralny w Polsce, czyli Narodowy Bank Polski działa na mocy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawy o Narodowym Banku Polskim. Ogólny zarys działania NBP najlepiej oddaje Konstytucja RP, przedstawiająca zadania realizowane przez instytucje oraz opisujące znaczenie banku centralnego w Polsce.

Przedstawiamy pełną treść art. 227 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Konstytucja RP w bardzo prosty sposób przedstawia jak dokładnie działa Narodowy Bank Polski.

Art. 227.

  1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.
  2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.
  3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.
  4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością jego urzędu.
  5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.
  6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.
  7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.

Szczegóły na temat organizacji pracy oraz konkretne zadania NBP znajdziemy w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim. Dodatkowo NBP realizuje również zadania wynikające z innych ustaw jak Prawo bankowe, Prawo dewizowe.

Europejski Bank Centralny

Europejski Bank Centralny (EBC) to bank centralny odpowiadający za stabilność cen w strefie Euro oraz bezpieczeństwo działania europejskich banków. Zadaniem EBC jest zapewnienie stabilnego życia i możliwość rozwoju bez strachu przed nagłą utratą wartości pieniądza dla 346 milionów Europejczyków posługujących się walutą Euro.

Głównym organem decyzyjnym Europejskiego Banku Centralnego jest Rada Prezesów W jej skład wchodzą: sześcioosobowy Zarząd EBC oraz prezesi krajowych banków centralnych z wszystkich 19 państw strefy Euro.

Zadania Europejskiego Banku Centralnego

Do swoich zadań Europejski Bank Centralny zalicza:

  • Ochronę wartości Euro
  • Pośrednie wsparcie gospodarki i rynku zatrudnienia
  • Nadzorowanie banków
  • Opieka nad stabilnością systemu finansowego
  • Tworzenie i emisja banknotów Euro
  • Dbanie o płynność transakcji elektronicznych
  • Obserwacja rynku kryptowalut i technologii blockchain
  • Wsparcie banków strefy Euro w uzyskaniu cyberodporoności

Instrumenty polityki pieniężnej stosowane przez bank centralny

Podstawowym instrumentem polityki pieniężnej stosowanym przez bank centralny są stopy procentowe NBP. Narodowy Bank Polski może w porozumieniu ze wszystkimi organami zniwelować skutki wahań na światowym rynku gospodarczym i finansowym, mających negatywny wpływ na stabilność polskiego złotego, przez zmianę stóp procentowych.

Do instrumentów polityki pieniężnej należą także m.in. operacje otwartego rynku, system rezerwy obowiązkowej, operacje depozytowo-kredytowe.

Wpływ decyzji podejmowanych przez banki centralne na rynek finansowy

Decyzje podejmowane przez banki centralne mają wpływ na lokalny i globalny rynek finansowy, jednak działa to również w drugą stronę. Banki centralne muszą dopasowywać swoją politykę do aktualnej sytuacji odpowiednio przewidując i planując kolejne kroki, a w efekcie reagując odpowiednio do sytuacji.

Zadaniem banków centralnych jest zabezpieczenie płynności na rynku finansowym przez utrzymaniem stabilnej wartości pieniądza. W ten sposób bank centralny zapewnia bezpieczeństwo interesów kraju oraz obywateli, pozwalając kontrolowany rozwój na każdym stopniu gospodarki.

Bank centralny - podsumowanie

Instytucja banku centralnego ma bardzo duże znaczenie dla bezpiecznego funkcjonowania każdego człowieka żyjącego w cywilizacji pieniądza, gdyż swoim działaniem utrzymuje a w razie potrzeby manipuluje jego wartością. Bank centralne zarządzają stabilnością rynku finansowego za pomocą skomplikowanych narzędzi i podejmując działania, które wymagają pracy wielu ekspertów.

Często zadawane pytania

Kto jest właścicielem banku centralnego?
W większości przypadków bank centralny stanowi niezależną od rządu instytucję państwową - NBP to bank centralny Rzeczypospolitej Polskiej.
Co emituje bank centralny?
Bank centralny emituje pieniądze w walucie obowiązującej w kraju lub grupie krajów. NBP odpowiada za drukowanie polskich złotych - waluty obowiązującej w Polsce. EBC odpowiada za tworzenie Euro - waluty obowiązującej na terenie 19 krajów UE.
Kto kontroluje bank centralny?
Każdy bank centralny posiada nadzór w postaci niezależnego organu kontrolnego. Zgodnie z Konstytucją RP, pracę Narodowego Banku Polskiego kontroluje Najwyższa Izba Kontroli.
Jakie instytucje mają konta w banku centralnym?
Bank prowadzi rachunki rozliczeniowe i depozytowe: rządu RP, państwowych funduszy celowych, państwowych jednostek budżetowych oraz centralnych instytucji państwowych np. Polska Akademia Nauk, Naczelny Sąd Administracyjny, Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Pamięci Narodowej oraz wiele innych.

Komentarze

Empty comments
Zostaw swój komentarz!
Nie znaleźliśmy żadnej opinii o tym produkcie. Pomóż innym klientom. Podziel się swoją opinią jako pierwszy.
Dodaj komentarz
Twoja ocena
5
Dodaj komentarz
Twoja ocena
5