- Rejestr dłużników to usystematyzowany zbiór danych o zobowiązaniach finansowych osób fizycznych i firm, kluczowy dla oceny wiarygodności płatniczej.
- Główną funkcją baz jest ograniczanie ryzyka w obrocie gospodarczym poprzez udostępnianie wierzycielom informacji o rzetelności potencjalnych kontrahentów.
- W Polsce działają dwa główne typy baz: jedno Biuro Informacji Kredytowej (BIK) oraz kilka konkurencyjnych Biur Informacji Gospodarczej (BIG).
- Istnieją także rejestry publiczne, jak Krajowy Rejestr Zadłużonych (KRZ), oraz specjalistyczne, jak Rejestr Należności Publicznoprawnych (RNP).
- Do baz trafiają zarówno informacje negatywne (o długach i opóźnieniach), jak i pozytywne (o terminowo spłaconych zobowiązaniach).
- Każda osoba fizyczna ma prawo do bezpłatnego sprawdzenia informacji na swój temat w każdym z rejestrów raz na 6 miesięcy.
- Usunięcie negatywnego wpisu następuje dopiero po spłacie długu, jednak informacja o opóźnieniu może być przetwarzana jeszcze przez kilka lat.
Czym jest rejestr dłużników i jaką pełni rolę?
Rejestr dłużników to baza danych, w której gromadzone, przechowywane i udostępniane są informacje o sytuacji finansowej i rzetelności płatniczej osób fizycznych oraz przedsiębiorców. Jego podstawową rolą jest minimalizowanie ryzyka w obrocie gospodarczym. Dzięki danym z rejestrów, banki, firmy pożyczkowe, leasingowe, telekomunikacyjne czy nawet osoby wynajmujące mieszkanie mogą zweryfikować, czy potencjalny klient lub kontrahent jest wiarygodny. Dla osób terminowo spłacających swoje zadłużenia, rejestry pełnią funkcję budowania pozytywnej historii kredytowej, ułatwiając w przyszłości dostęp do finansowania.
Najważniejsze bazy dłużników w Polsce – przegląd
Polski system informacji gospodarczej opiera się na kilku kluczowych filarach. Należą do nich jedno, unikalne Biuro Informacji Kredytowej (BIK), kilka konkurujących ze sobą Biur Informacji Gospodarczej (BIG) oraz rejestry prowadzone przez państwo.
BIK – Biuro Informacji Kredytowej
BIK to największa w Polsce baza danych o charakterze kredytowym. Gromadzi i przetwarza informacje przekazywane przez sektor bankowy, SKOK-i oraz większość firm pożyczkowych. Znajdują się w niej szczegółowe historie wszystkich kredytów, pożyczek, kart kredytowych i limitów w koncie. BIK przechowuje zarówno dane negatywne (o opóźnieniach), jak i pozytywne (o spłatach na czas), na podstawie których tworzy ocenę punktową (scoring).
Biura Informacji Gospodarczej (BIG)
BIG-i to bazy danych, do których informacje o dłużnikach może wpisać praktycznie każdy przedsiębiorca, a także gmina czy sąd. Skupiają się one na szerokim spektrum zaległości pozakredytowych.
- BIG InfoMonitor: Jedno z największych biur w Polsce, które jako jedyne wymienia dane z BIK oraz Związkiem Banków Polskich, co czyni jego bazę bardzo kompleksową.
- KRD – Krajowy Rejestr Długów: Popularne biuro, które gromadzi dane o zaległościach firm i konsumentów, często wykorzystywane do weryfikacji kontrahentów.
- ERIF Biuro Informacji Gospodarczej: Podobnie jak inne BIG-i, zbiera i udostępnia informacje o dłużnikach, kładąc nacisk na promowanie rzetelności płatniczej.
- KBIG - Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej: Oferuje wymianę informacji gospodarczych, ułatwiając ocenę wiarygodności płatniczej firm i konsumentów.
Rejestry publiczne (państwowe)
Są to jawne rejestry prowadzone przez organy państwowe, skupiające się na najbardziej problematycznych dłużnikach i postępowaniach.
- KRZ – Krajowy Rejestr Zadłużonych: Prowadzony przez Ministra Sprawiedliwości, ujawnia informacje o osobach, wobec których toczą się postępowania upadłościowe, restrukturyzacyjne oraz bezskuteczne egzekucje.
- RNP – Rejestr Należności Publicznoprawnych: Prowadzony przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, gromadzi dane o zaległościach podatkowych i celnych przekraczających 5 000 zł.
Specjalistyczne bazy danych
Istnieją również bazy branżowe, takie jak KIDT – Krajowa Informacja Długów Telekomunikacyjnych, która specjalizuje się w gromadzeniu danych o niezapłaconych rachunkach za usługi telekomunikacyjne.
Jakie dane trafiają do rejestrów dłużników?
W bazach dłużników przechowywane są zarówno informacje negatywne, jak i pozytywne. Wpis negatywny zazwyczaj zawiera dane dłużnika, kwotę i walutę długu, datę powstania zaległości oraz dane wierzyciela. Informacje pozytywne dotyczą terminowo spłaconych zobowiązań. Do baz trafia się najczęściej z powodu nieopłaconych faktur, rachunków za media, czynsz, alimentów, mandatów czy rat kredytów i pożyczek.
Praktyczny poradnik: Jak korzystać z baz dłużników?
Zarówno konsumenci, jak i przedsiębiorcy mogą aktywnie korzystać z baz dłużników w celu ochrony swoich finansów.
Jak sprawdzić siebie w rejestrze?
Każda osoba fizyczna ma ustawowe prawo do bezpłatnego sprawdzenia informacji na swój temat w każdym z rejestrów raz na 6 miesięcy (usługa "Sprawdź siebie"). W tym celu należy założyć konto na portalu internetowym danego biura i potwierdzić swoją tożsamość. Dostęp do pełnych, płatnych raportów jest możliwy w każdej chwili.
Jak sprawdzić inną osobę lub firmę?
Przedsiębiorca może sprawdzić dane innego przedsiębiorcy bez ograniczeń. Sprawdzenie konsumenta przez firmę (tzw. credit check) jest możliwe wyłącznie za jego wyraźną, pisemną zgodą. Osoba fizyczna nie może sprawdzać danych innej osoby fizycznej.
Jak wpisać dłużnika do BIG?
Aby przedsiębiorca mógł wpisać dłużnika (zarówno firmę, jak i konsumenta) do BIG, musi najpierw wysłać mu listem poleconym wezwanie do zapłaty z ostrzeżeniem o zamiarze przekazania danych do BIG. Jeśli dłużnik nie ureguluje należności w ciągu 30 dni od otrzymania wezwania, wierzyciel może dokonać wpisu.
Jak usunąć wpis z bazy dłużników?
Negatywny wpis jest usuwany dopiero po całkowitej spłacie zadłużenia. Wierzyciel ma 14 dni na złożenie wniosku o usunięcie danych po uregulowaniu długu. Warto jednak pamiętać, że w BIK informacja o problematycznym kredycie może być przetwarzana bez zgody dłużnika jeszcze przez 5 lat. Wpisy pozytywne w BIK można usunąć, cofając zgodę na ich przetwarzanie.