Ryzyko kredytowe - co to jest?

Czym jest ryzyko kredytowe?

Ryzyko kredytowe to ryzyko niewywiązania się z umowy kredytu lub pożyczki, które może nastąpić z różnych przyczyn. Pojęcie to dotyczy dwóch stron umowy: klienta oraz instytucji finansowej. Ryzyko te można zmniejszyć na różne sposoby stosując ograniczenia, dokładne wymogi lub przez wprowadzenie zabezpieczeń.

Kredytodawca dokonuje rozległej analizy ryzyk różnego rodzaju, biorąc pod uwagę bardzo wiele czynników. Efekt tej oceny może zaważyć przy podejmowaniu decyzji o udzieleniu pożyczki. Każdy bank stosuje własną politykę zarządzania ryzykiem kredytowym. Przyjęcie wyższego ryzyka ma znaczenie w konkurencyjności oferty banku, jednak stanowi zagrożenie utraty płynności, i dla klienta, i dla instytucji.

Rodzaje ryzyka kredytowego

Ryzyko kredytowe najprościej można podzielić w bardzo prosty sposób: ryzyko akceptowalne - klient nie stanowi zagrożenia dla interesów banku/firmy i ryzyko nieakceptowalne - aktualna sytuacja klienta, w odniesieniu do wielu czynników grozi ryzykiem niewypłacalności i spowodowania straty banku/firmy.

Na to czy ryzyko jest akceptowalne wpływa wiele różnych czynników, wiele “różnych ryzyk”. Wymieniamy i opisujemy najważniejsze z nich:

Ryzyko rynkowe - związane z bieżącą sytuacją na rynku finansowym i w gospodarce, które mają miejsce bez udziału banku, np. inflacja, poziom bezrobocia, PKB kraju, wydarzenia na świecie: wojna, pandemia.

• Ryzyko operacyjne - wynikające z polityki instytucji i bieżącej działalności, a także wydarzeń, które mogą zaburzyć jej funkcjonowanie.
• Ryzyko stopy procentowej - związane z poziomem inflacji i wartością pieniądza w danym czasie.
• Ryzyko niewypłacalności - bank musi brać pod uwagę ryzyko utraty własnej płynności finansowej.
• Ryzyko aktywne - straty finansowe wynikające z niewywiązywania się z umów przez kredytobiorców.
• Ryzyko pasywne - jest to zagrożenie wcześniejszego wycofania pieniędzy z depozytów przez klientów instytucji.

Czym jest ryzyko kredytowe łączne i pojedyncze i jakie są różnice?

Wbrew pozorom jest to bardzo proste. Ryzyko pojedyncze dotyczy indywidualnego klienta i pojedynczych umów. Ryzyko łączne, inaczej portfelowe obejmuje cały portfel kredytowy instytucji tj. wysokości poszczególnych kredytów, współzależności pomiędzy nimi oraz możliwości ich łącznego niespłacania.

Jak przebiega ocena ryzyka kredytowego?

Zgodnie z Rekomendacją T, wydaną przez Komisję Nadzoru Finansowego instytucje finansowe udzielające kredytów i pożyczek są zobligowane do dokładnej oceny ryzyka kredytowego przed wydaniem decyzji kredytowej.

KNF wystosował 25 rekomendacji - wszystkie są równie ważne. Streszczając dokument - należy przyjąć, że kredytu powinno udzielić się wyłącznie temu klientowi, który mieści się w “dopuszczalnym poziomie ryzyka”, po uprzednim zbadaniu zdolności i historii kredytowej.

Ocena zdolności kredytowej i historii kredytowej musi być oparta o parametry ilościowe i jakościowe. Instytucje wykorzystują w tym celu dane zebrane w bazach informacji kredytowej, rejestrach różnego typu oraz na podstawie dokumentów dostarczanych przez potencjalnego kredytobiorcę.

Czynniki wpływające na ocenę ryzyka bankowego

Lista czynników jest bardzo długa, a waga poszczególnych z nich ma różną wartość zależnie od indywidualnego przypadku. Przy ocenie indywidualnego ryzyka kredytowego ważne są m.in:

• wiek kredytobiorcy,
• wykształcenie,
• stan cywilny,
• liczba osób na utrzymaniu,
• wykonywany zawód i staż pracy,
• wysokość i źródło dochodów
• forma zatrudnienia,
• wysokość stałych wydatków,
• wysokość zobowiązań kredytowych,
• rodzaj posiadanych zobowiązań,
• terminowość w spłacie zobowiązań,
• posiadany majątek,
• długość i jakość współpracy z daną instytucją finansową,
• możliwość wykupienia dodatkowych ubezpieczeń.

Jak ograniczyć ryzyko kredytowe?

Z perspektywy klienta możliwości ograniczenia ryzyka jest kilka:

• zmniejszenie miesięcznych wydatków, w szczególności z tytułu zobowiązań kredytowych,
• poprawienie warunków zatrudnienia np. postaranie się o “lepszą umowę”,
• korzystanie z ubezpieczeń spłaty kredytu,
• wnioskowanie o pożyczkę w dwie lub więcej osób,
• zabezpieczenie spłaty kredytu o wartości znacznie przekraczającej kwotę pożyczki,
• skorzystanie z innych produktów banku - może to wpłynąć pozytywnie na portfel kredytowy banku,
• wysokość wkładu własnego - przy kredycie hipotecznym.

Jak bank zmniejsza ryzyko kredytowe?

W Rekomendacji T, KNF wskazuje kilka podstawowych metod jak ograniczyć ryzyko kredytowe: indywidualne i wspólne:

• przygotowanie jasnych i czytelnych zasad polityki zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych: wymagania odnośnie formy zatrudnienia, do kogo jest kierowana oferta itp.,
• zarządzanie ryzykiem i realizowanie ustaleń polityki instytucji, nadzorowane przez osoby odpowiedzialne,
• przeprowadzanie okresowych ocen aktualności polityki apetytu na ryzyko,
• stosowanie narzędzi do przeprowadzania skutecznych analiz ryzyka,
• obowiązek przeprowadzenia dokładnej oceny zdolności kredytowej klienta przed udzieleniem kredytu,
• sprawdzanie historii kredytowej klienta w BIK oraz weryfikacja klienta w innych bazach danych,
• uwzględnianie aktualnych warunków gospodarczych (poziom inflacji, wysokość stóp procentowych, poziom bezrobocia itp.) i ich wpływie na zdolność kredytową klienta,
• stosowanie działań prewindykacyjnych - przypominających o zbliżającej się spłacie, skutecznie zmniejszające ryzyko,
• konkretne wymogi w zakresie dostarczania przez klientów dokumentów niezbędnych do oceny zdolności i wiarygodności kredytowej,
• dokładna ocena zdolności kredytowej i monitoring spłaty kredytu,
• limity maksymalnej kwoty kredytu oraz maksymalnego czasu spłaty zobowiązania,
• dokładne określenie wymagań w kwestii zabezpieczeń spłaty kredytu np. obowiązkowe ubezpieczenia, hipoteka na nieruchomości, weksel in blanco,
• określenie konsekwencji opóźnień w spłacie kredytu: odsetki karne, windykacja, egzekucja komornicza,
• przekazywanie klientom jasnych i łatwych do zrozumienia informacji.

“W relacjach z klientami bank powinien wykazać profesjonalizm, rzetelność i staranność oraz zapewnić klientowi najlepszą wiedzę.” Tak brzmi, Rekomendacja 25, Rekomendacji T. Zgodnie z jej treścią, należy oczekiwać, że to bank zapewni bezpieczeństwo kredytowe klientowi, nawet przez odmówienie mu kredytu!

Ryzyko kredytowe a zdolność kredytowa

Ocena ryzyka kredytowego jest powiązana z oceną zdolności kredytowej oraz analizą historii spłacania zobowiązań przez kredytobiorcę. Nie należy jednak mylić zdolności kredytowej i ryzyka kredytowego, gdyż są to dwa oddzielne pojęcia.

Ryzyko kredytowe - podsumowanie

Pojęcie ryzyka kredytowego z perspektywy banku jest bardzo złożone. Z perspektywy klienta najważniejsze jest, że może być akceptowalne lub nieakceptowalne. Mogłoby się wydawać, że proces oceny ryzyka kredytowego ogranicza się do oceny zdolności kredytowej. Ustalenie “apetytu na ryzyko” wymaga jednak rozbudowanej analizy i pracy na wielu płaszczyznach.

Zadaniem banku jest maksymalne ograniczenie wspomnianego ryzyka, co można zauważyć np. w limitach maksymalnego czasu spłaty czy kwoty kredytu. Przed klientem są stawiane proste wymagania, które musi spełnić aby otrzymać kredyt. Klienci mogą zmniejszyć to ryzyko, jednak nie w każdym przypadku jest to możliwe do zrealizowania.