Dyspozycja wkładem po śmierci właściciela konta

Na czym polega dyspozycja wkładem na wypadek śmierci?

Posiadacze kont bankowych w Polsce mają prawo do złożenia pisemnego polecenia, w którym wskazują osoby uprawnione do otrzymania określonych środków po ich śmierci. Jest to tzw. dyspozycja wkładem na wypadek śmierci, uregulowana w art. 56 Prawa bankowego. Pieniądze wypłacane na tej podstawie nie wchodzą w skład masy spadkowej, co znacząco przyspiesza ich otrzymanie, gdyż nie wymaga to oczekiwania na zakończenie sądowego postępowania spadkowego. Należy odróżnić dyspozycję od pełnomocnictwa do konta bankowego, które wygasa z chwilą śmierci właściciela rachunku i nie uprawnia do wypłaty środków.

Kogo można wskazać w dyspozycji?

Prawo bankowe precyzuje, że krąg osób, które mogą być beneficjentami dyspozycji, jest ściśle ograniczony. Nie można przekazać środków dowolnej osobie. Lista uprawnionych obejmuje wyłącznie:

• małżonka,
• wstępnych (rodziców, dziadków, pradziadków),
• zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki),
• rodzeństwo.

Oznacza to, że dyspozycją nie można objąć partnera w nieformalnym związku, teściów, kuzynów ani przyjaciół.

Limit kwotowy dyspozycji

Łączna kwota wszystkich dyspozycji przypisanych do jednej osoby (niezależnie od liczby posiadanych kont i banków) nie może przekroczyć dwudziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. Wartość ta jest zmienna; dla marca 2025 roku limit wynosi 158 608,40 zł. Limit ten dotyczy wszystkich dyspozycji złożonych przez daną osobę we wszystkich bankach łącznie. Jeżeli suma przekroczy limit, banki realizują je do osiągnięcia maksymalnego pułapu, a nadwyżka wchodzi w skład spadku.

Jak złożyć i odwołać dyspozycję wkładem?

Złożenie dyspozycji jest prostą czynnością formalną. Najczęściej wymaga osobistej wizyty w oddziale banku i wypełnienia odpowiedniego formularza. Coraz więcej banków umożliwia jednak załatwienie sprawy online lub korespondencyjnie. Do jej ustanowienia potrzebne będą dane osobowe właściciela konta, numer rachunku bankowego oraz precyzyjne dane osób uprawnionych (imię, nazwisko, PESEL, stopień pokrewieństwa). Dyspozycję można w każdej chwili zmienić lub odwołać, składając nową dyspozycję w banku.

Opłaty za ustanowienie dyspozycji

Koszty związane ze złożeniem, zmianą lub odwołaniem dyspozycji są ustalane indywidualnie przez banki. Wiele z nich oferuje tę usługę bezpłatnie.

Dyspozycja a podatki i dziedziczenie

Środki otrzymane w ramach dyspozycji są zwolnione z podatku od spadków i darowizn dla najbliższej rodziny (tzw. grupa zerowa), pod warunkiem zgłoszenia ich nabycia do właściwego urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2. Termin na zgłoszenie wynosi 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, czyli od dnia śmierci posiadacza rachunku. Kwota niewskazana w dyspozycji lub przekraczająca ustawowy limit podlega dziedziczeniu na zasadach ogólnych. Zasada ta różni się od sytuacji, w której prowadzone jest wspólne konto bankowe, gdzie żyjący współwłaściciel zazwyczaj zachowuje dostęp do swojej części środków niezależnie od dyspozycji.