Zasiłek macierzyński - komu przysługuje i ile wynosi?

Czym jest zasiłek macierzyński?

Zasiłek macierzyński jest świadczeniem pieniężnym wypłacanym przez ZUS osobie ubezpieczonej, zatrudnionej na umowę o pracę, umowę zlecenie lub samozatrudnionej w trakcie odbywania urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Jego przyznawanie i wypłacanie jest uregulowane Ustawą o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zasiłek macierzyński ma zapewnić matkom środki do życia w czasie opiekowania się dzieckiem w pierwszych miesiącach po porodzie bez konieczności zbyt szybkiego powrotu do pracy zarobkowej.

Komu przysługuje zasiłek macierzyński?

Zasiłek macierzyński przysługuje osobie ubezpieczonej, która:

• urodziła dziecko,
• przyjęła na wychowanie dziecko do 14 roku życia (przy spełnieniu warunków określonych w przepisach prawa),
• przyjęła na wychowanie dziecko do 7 roku życia w ramach rodziny zastępczej (przy spełnieniu warunków określonych w przepisach prawa).

Do otrzymania zasiłku macierzyńskiego konieczne jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu. Obowiązkowo podlegają mu:

• osoby zatrudnione w oparciu o umowę o pracę,
• członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
• osoby odbywające służbę zastępczą.

Jednak składki na ubezpieczenie chorobowe można również opłacać dobrowolnie. W takim przypadku na zasiłek macierzyński liczyć mogą również::

• osoby wykonujące pracę nakładczą,
• osoby zatrudnione w oparciu o umowę agencyjną,
• osoby zatrudnione w oparciu o umowę zlecenie,
• osoby prowadzące działalność pozarolniczą,
• osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• osoby duchowne.

Okres nabywania prawa do zasiłku macierzyńskiego

Zasiłek macierzyński to świadczenie bez okresu karencji. Oznacza to, że wystarczy by osoba podlegała ubezpieczeniu chorobowemu jeden dzień, by nabyć prawo do otrzymywania zasiłku.

Ile wynosi zasiłek macierzyński w 2024?

Zasiłek macierzyński w 2024 roku wynosi 100% tzw. podstawy wymiaru zasiłku. Podstawą są tu średnie zarobki ubezpieczonej z ostatnich 12 miesięcy. Oznacza to, że matka będzie otrzymywała 100% swojej dotychczasowej pensji w trakcie urlopu macierzyńskiego oraz urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Jeżeli jednak zdecyduje się ona na pozostanie na urlopie dłużej i skorzystanie z urlopu rodzicielskiego, to wtedy zasiłek macierzyński będzie wynosił 100% przez pierwsze 6 tygodni i 70% podstawy wymiaru przez pozostały czas. Więcej na ten temat w dalszej część artykułu, traktującej o długości pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Istnieje jednak jeszcze jedna możliwość. Matka decyduje się bezpośrednio po porodzie, że będzie chciała skorzystać z maksymalnego okresu zarówno urlopu macierzyńskiego, jak i rodzicielskiego. Wtedy, jeżeli złoży odpowiedni wniosek nie później niż 21 dni po porodzie (ewentualnie po przyjęciu dziecka na wychowanie), otrzymywać może 81,5% podstawy wymiaru przez oba te okresy. Procent ten został zmieniony z wartości 80% 26 kwietnia 2023 roku. Otrzymywanie stałej kwoty zamiast nagłej zmiany po pewnym czasie może się okazać korzystniejsze dla niektórych ubezpieczonych.

Na jak długo przyznawany jest zasiłek macierzyński?

Zasiłek macierzyński przyznawany i wypłacany jest przez cały okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Różna może być jedynie wysokość tego świadczenia. Oznacza to, że zasiłek macierzyński otrzymywać można przez okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, to jest:

• 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
• 33 tygodnie w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
• 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
• 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Oraz za okres przebywania na urlopie rodzicielskim, który wynosi:

• 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 34 tygodnie w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

W przypadku urlopu rodzicielskiego pełny zasiłek (100% podstawy wymiaru) wypłacany będzie jedynie przez pierwsze 6 tygodni (8 w przypadku ciąży mnogiej), zaś przez pozostały okres wyniesie on 70% podstawy wymiaru (zmiana 26 kwietnia 2023 r.). Warto też wspomnieć o tym, że z urlopu rodzicielskiego można skorzystać jednorazowo lub podzielić go na maksymalnie 5 części. Z czego ostatnia musi zostać wykorzystana najpóźniej do końca roku, w którym dziecko ukończy 6 rok życia.

Dokumenty niezbędne do zasiłku macierzyńskiego

Dokumenty niezbędne do zasiłku macierzyńskiego to:

• wniosek ZAM - starając się o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego,
• wniosek ZUR - starając się o zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego.

Do tych druków dołączyć należy:

• zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu - starając się o zasiłek przed porodem,
• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka (lub jego potwierdzona rzędowo kopia) - starając się o zasiłek po urodzeniu dziecka.

W niektórych przypadkach ZUS może oczekiwać od nas dodatkowych dokumentów, takich jak Zaświadczenie ZAS-15 (oświadczenie płatnika o przyznaniu urlopu macierzyńskiego/rodzicielskiego) czy Zaświadczenie Z-3 (oświadczenie płatnika o opłacaniu składek pracowników), jednak o tym zostaniemy poinformowani w lokalnym oddziale ZUS lub na platformie PUE ZUS.

Na szczęście podczas starania się o zasiłek macierzyńskie nie będziemy potrzebowali wielu dokumentów. Jeżeli nasz pracodawca zatrudnia więcej niż 20 osób, to on złoży wnioske za nas. W mniejszych firmach czy przy własnej działalności będziemy musieli zrobić to sami.

Zasiłek macierzyński - kiedy wypłata świadczenia?

Zasiłek macierzyński może być wypłacany przez pracodawcę (jeżeli zatrudnia powyżej 20 osób przeliczając na pełne etaty) lub ZUS. W przypadku pracodawcy wypłata zasiłku macierzyńskiego odbywać się będzie na normalnych zasadach obowiązujących w danej firmie, nie później jednak niż do 10 dnia następnego miesiąca. W przypadku wypłaty zasiłku przez ZUS znacznie trudniej o konkretną, precyzyjną odpowiedź. Na pewno pierwszy zasiłek macierzyński nie trafi do nas później niż w 30 dni po złożeniu niezbędnego wniosku wraz z dokumentami. Kolejne wypłaty będą następowały co miesiąc, być może tego samego dnia miesiąca do pierwsza.

Zasiłek macierzyński - podsumowanie

Zasiłek macierzyński to wsparcie finansowe dla matek po porodzie lub przyjęciu na wychowanie dzieci. Świadczenie to dostępne jest dla osób objętych obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym oraz tych, którzy dobrowolnie odpłacają taką składkę. Zasiłek macierzyński wynosi 100% średnich zarobków ubezpieczonej z ostatnich 12 miesięcy przez pierwszy okres oraz 70% przez kolejny. Można go też zamienić na stałe 81,5% wymiaru podstawy. Zasiłek macierzyński wypłaca pracodawca lub ZUS.