- LIBOR (London Interbank Offered Rate) był historycznym, globalnym wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej, stosowanym w wielu walutach, w tym w CHF.
- Przez lata stanowił podstawę oprocentowania milionów umów kredytowych, w tym popularnych w Polsce kredytów frankowych.
- Jego wiarygodność została podważona przez skandal związany z manipulacjami, co doprowadziło do decyzji o jego likwidacji.
- Od 1 stycznia 2022 roku LIBOR dla franka szwajcarskiego został trwale zastąpiony przez nowy, bezpieczniejszy wskaźnik SARON.
- Zmiana wskaźnika w istniejących umowach kredytowych nastąpiła automatycznie na mocy rozporządzenia Unii Europejskiej.
- Nowe oprocentowanie składa się ze wskaźnika SARON oraz tzw. spreadu korygującego, mającego na celu zapewnienie płynności przejścia.
- Zrozumienie, czym był LIBOR i jak działa jego następca, jest kluczowe dla wszystkich posiadaczy aktywnych kredytów powiązanych z CHF.
LIBOR: Co to było, dlaczego zniknęło i jaki ma to wpływ na kredyty?
Czym był wskaźnik LIBOR? Definicja historycznego benchmarku
LIBOR, czyli London Interbank Offered Rate, był przez dekady najważniejszym na świecie wskaźnikiem referencyjnym, który odzwierciedlał uśredniony koszt, po jakim czołowe banki na rynku londyńskim były gotowe pożyczać sobie nawzajem pieniądze bez zabezpieczeń. Był on publikowany dla pięciu głównych walut (CHF, USD, GBP, EUR, JPY) i różnych okresów (tenorów), od jednego dnia do jednego roku. Z uwagi na swoją globalną rolę, LIBOR stał się fundamentem dla oprocentowania kredytu gigantycznej liczby produktów finansowych – od kredytów hipotecznych i korporacyjnych, po skomplikowane instrumenty pochodne, których wartość szacowano na setki bilionów dolarów.
Skandal i upadek LIBOR-u – przyczyny likwidacji
Upadek tak fundamentalnego wskaźnika był spowodowany utratą zaufania, która wynikała z dwóch głównych przyczyn. Pierwszą był sam mechanizm jego ustalania. LIBOR bazował na deklaracjach (kwotowaniach) banków panelowych, a nie na danych o rzeczywistych, zawartych transakcjach. Taka formuła okazała się podatna na manipulacje.
Drugą przyczyną był skandal LIBOR, który wybuchł w latach 2012-2015. Ujawniono wówczas, że pracownicy wielu banków panelowych przez lata zmówili się w celu sztucznego zaniżania lub zawyżania notowań LIBOR. Ich celem było osiąganie korzyści z posiadanych pozycji na instrumentach pochodnych. Skandal podważył wiarygodność całego systemu i zmusił globalnych regulatorów do podjęcia decyzji o konieczności zastąpienia LIBOR-u nowymi, bardziej transparentnymi wskaźnikami.
Czym zastąpiono LIBOR? Nowe wskaźniki referencyjne
Proces wycofywania LIBOR-u był globalnie skoordynowany. Dla każdej z walut, której dotyczył, powołano nowe, tzw. wskaźniki wolne od ryzyka (Risk-Free Rates), bazujące na danych o rzeczywistych transakcjach.
| Waluta | Historyczny wskaźnik (LIBOR) | Nowy wskaźnik referencyjny |
|---|---|---|
| Frank Szwajcarski (CHF) | LIBOR CHF | SARON (Swiss Average Rate Overnight) |
| Dolar Amerykański (USD) | LIBOR USD | SOFR (Secured Overnight Financing Rate) |
| Funt Brytyjski (GBP) | LIBOR GBP | SONIA (Sterling Overnight Index Average) |
| Euro (EUR) | LIBOR EUR | €STR (Euro Short-Term Rate, uzupełnienie dla EURIBOR) |
| Jen Japoński (JPY) | LIBOR JPY | TONA (Tokyo Overnight Average Rate) |
SARON – następca LIBOR CHF. Czym się różni?
Dla polskich kredytobiorców posiadających kredyty walutowe we frankach szwajcarskich, kluczowym następcą LIBOR-u jest SARON. Różnica między tymi dwoma wskaźnikami jest fundamentalna:
- LIBOR był wskaźnikiem typu "forward-looking" (patrzącym w przyszłość) – opartym na deklaracjach banków, po jakiej cenie są gotowe pożyczyć pieniądze na przyszły okres (np. 3 miesiące).
- SARON jest wskaźnikiem typu "backward-looking" (patrzącym w przeszłość) – oblicza się go na podstawie już zrealizowanych, jednodniowych transakcji na szwajcarskim rynku pieniężnym. Jest to średnia ważona wolumenem transakcji.
Dzięki oparciu na twardych danych o transakcjach, SARON jest niemal niemożliwy do zmanipulowania i znacznie lepiej odzwierciedla realną sytuację rynkową, co czyni go bezpieczniejszym i bardziej wiarygodnym.
Jak przejście z LIBOR na SARON wpłynęło na umowy kredytowe w Polsce?
Proces zastąpienia LIBOR-u w istniejących umowach kredytowych nie wymagał od kredytobiorców podejmowania działań, ponieważ został narzucony prawnie. Na mocy rozporządzenia wykonawczego Komisji Europejskiej, z dniem 1 stycznia 2022 roku, wszystkie odniesienia do LIBOR CHF w umowach zostały automatycznie zastąpione przez jego ustawowy zamiennik. Nie było potrzeby podpisywania aneksów.
Nowe oprocentowanie kredytu nie jest jednak równe samemu wskaźnikowi SARON. Aby zapewnić ciągłość i ekonomiczną równowagę kontraktu, regulator nakazał stosowanie tzw. spreadu korygującego. Nowe oprocentowanie jest więc równe sumie trzech składników: marży kredytu, wskaźnika SARON oraz stałego spreadu korygującego.
Często zadawane pytania
Mam w umowie kredytowej zapis o LIBOR. Czy moja umowa jest nieważna?
Nie, umowa pozostaje ważna. Na mocy unijnego rozporządzenia, które jest stosowane również w Polsce, odniesienie do wskaźnika LIBOR CHF jest automatycznie i z mocy prawa zastępowane przez jego prawny zamiennik, czyli złożony SARON powiększony o stały spread korygujący. Banki miały obowiązek dostosować harmonogramy spłat do nowych warunków bez konieczności działania ze strony klienta.
Co to jest "spread korygujący" i dlaczego go dodano?
Spread korygujący to stała wartość doliczana do wskaźnika SARON. Został on wprowadzony, aby zniwelować różnicę w wartościach, jaka historycznie występowała między wskaźnikiem LIBOR a SARON. LIBOR, jako wskaźnik oparty na pożyczkach niezabezpieczonych, zawierał w sobie premię za ryzyko kredytowe, przez co był strukturalnie wyższy od opartego na transakcjach zabezpieczonych wskaźnika SARON. Spread korygujący ma na celu zapewnienie, że w momencie przejścia oprocentowanie nie uległo gwałtownej, nieuzasadnionej zmianie na korzyść lub niekorzyść którejkolwiek ze stron.
Czy manipulacje przy LIBOR są podstawą do pozwania banku w Polsce?
Kwestia manipulacji stawką LIBOR może być podnoszona jako dodatkowy argument w procesie sądowym, świadczący o braku uczciwości instytucji finansowej. Jednak główną i najskuteczniejszą podstawą prawną w sporach dotyczących kredytów frankowych w Polsce są niedozwolone (abuzywne) klauzule przeliczeniowe w umowach, a nie sam fakt stosowania wskaźnika LIBOR. To na abuzywności mechanizmu waloryzacji opiera się obecna, korzystna dla kredytobiorców linia orzecznicza.
Czy SARON jest zawsze korzystniejszy niż LIBOR?
Nie można tego jednoznacznie stwierdzić. Zarówno LIBOR (historycznie), jak i SARON (obecnie) zależą od polityki monetarnej prowadzonej przez Szwajcarski Bank Narodowy (SNB). W okresach niskich stóp procentowych oba wskaźniki były niskie lub ujemne. W okresach walki z inflacją oba będą rosły. Kluczowa różnica nie leży w ich poziomie, ale w wiarygodności i metodologii. SARON jest znacznie bardziej transparentny i odporny na manipulacje, co w długim terminie jest korzystne dla stabilności całego systemu finansowego.
Dodaj komentarz
Komentarze