Kredyt denominowany: czym jest, jak działa i jakie ryzyko niesie?

Co to jest kredyt denominowany? Definicja i kluczowy mechanizm

Kredyt denominowany to specyficzny typ kredytu walutowego, w którym kwota kapitału jest jasno określona w walucie obcej, na przykład 100 000 franków szwajcarskich (CHF). Mimo że zobowiązanie jest wyrażone w obcej walucie, bank wypłaca kredytobiorcy środki w polskich złotych, przeliczając kwotę kapitału po kursie kupna waluty z dnia wypłaty. Następnie, przez cały okres kredytowania, kredytobiorca spłaca raty również w złotówkach, jednak ich wysokość jest co miesiąc kalkulowana na podstawie aktualnego kursu sprzedaży tej samej waluty obcej. Ten podwójny mechanizm przeliczeniowy jest źródłem fundamentalnych ryzyk i problemów prawnych związanych z tym produktem.

Kredyt denominowany a kredyt indeksowany – kluczowa różnica

Te dwa pojęcia są często mylone, choć opisują dwa odmienne mechanizmy prawne i finansowe. Zrozumienie różnicy jest kluczowe w kontekście tzw. kredytów frankowych. Główna różnica sprowadza się do tego, w której walucie określona jest kwota kredytu w umowie.

Podwójne ryzyko kursowe – jak działa w praktyce?

Konstrukcja kredytu denominowanego narażała kredytobiorcę na dwa rodzaje ryzyka kursowego, występujące na różnych etapach umowy.

Ryzyko na etapie wypłaty środków

Ponieważ kwota kredytu była wyrażona w walucie obcej, kredytobiorca do samego dnia wypłaty nie wiedział, ile dokładnie złotówek otrzyma od banku. Jeśli między dniem podpisania umowy a dniem wypłaty kurs złotego umocnił się (czyli kurs CHF spadł), klient otrzymywał niższą kwotę w PLN, niż zakładał. Mogło to prowadzić do sytuacji, w której otrzymane środki nie wystarczały na pokrycie ceny zakupu nieruchomości.

Ryzyko na etapie spłaty

To ryzyko jest bardziej znane i dotkliwe. Każda rata kredytu była wyrażona w walucie obcej, a jej wysokość w złotówkach zależała od kursu sprzedaży tej waluty w dniu spłaty. Gwałtowny wzrost kursu (np. franka szwajcarskiego) powodował drastyczny wzrost miesięcznej raty w PLN. Co gorsza, rosło również całe saldo zadłużenia wyrażone w złotówkach – wielu kredytobiorców po latach spłaty miało do oddania w PLN więcej, niż pierwotnie pożyczyło.

Podstawa problemów prawnych: abuzywny mechanizm spreadu walutowego

Problemem kredytów denominowanych nie był sam fakt ich powiązania z obcą walutą, ale sposób, w jaki banki realizowały przeliczenia. W umowach znajdowały się zapisy (uznane później za klauzule abuzywne), które dawały bankom wyłączne prawo do jednostronnego ustalania kursów kupna i sprzedaży walut w swoich wewnętrznych tabelach. Prowadziło to do stosowania tzw. spreadu walutowego w sposób niekorzystny dla klienta:

• Przy wypłacie kredytu bank stosował niski kurs kupna waluty, przez co klient otrzymywał mniej złotówek.
• Przy spłacie każdej raty bank stosował wysoki kurs sprzedaży waluty, przez co klient musiał płacić więcej złotówek.

Różnica między tymi kursami stanowiła dodatkowy, ukryty zysk banku, a cały mechanizm nie był transparentny i nie opierał się na obiektywnych wskaźnikach rynkowych.

Skutki prawne wadliwych umów – unieważnienie kredytu

W oparciu o orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE, polskie sądy konsekwentnie uznają, że klauzule waloryzacyjne oparte na arbitralnych tabelach kursowych banku są niedozwolone i nie wiążą konsumenta. Usunięcie takich klauzul z umowy kredytu denominowanego sprawia, że nie można ustalić, w jakiej kwocie kredyt powinien być spłacany. To z kolei prowadzi do wniosku, że cała umowa jest wadliwa i niemożliwa do wykonania, co jest podstawą do jej unieważnienia umowy kredytowej przez sąd. Skutkiem unieważnienia jest rozliczenie stron – klient zwraca bankowi pożyczony kapitał w PLN, a bank klientowi wszystkie wpłacone przez lata raty i opłaty.