Co to jest zdolność kredytowa? - wszystko co trzeba wiedzieć

Czym jest zdolność kredytowa?

Zdolność kredytowa jest to możliwość terminowej spłaty zaciągniętego zobowiązania wraz z odsetkami i pozostałymi kosztami. Od zdolności kredytowej zależy to, czy bank lub inna instytucja finansowa udzieli zobowiązania klientowi. Zdolność kredytowa to maksymalna kwota kredytu jaką przyzna bank - czyli maksymalna kwota jaką będziemy w stanie oddać (wraz z odsetkami i pozostałymi kosztami kredytu).

Zdolność kredytowa a wiarygodność kredytowa?

Zdolność kredytowa, jak wskazuje nazwa, jest to możliwość klienta do spłaty zaciągniętego zobowiązania, natomiast wiarygodność kredytowa określa rzetelność w spłacaniu zobowiązań. Na wiarygodność kredytową duży wpływ ma historia kredytowa. To ona jest głównym wyznacznikiem tego, jak instytucje finansowe będą postrzegać potencjalnego pożyczkobiorcę pod kątem jego wiarygodności kredytowej. Jeśli wszystkie dotychczasowe zobowiązania spłacane były terminowo - bank uzna klienta za wiarygodnego. Natomiast jeśli w przeszłości mieliśmy wiele opóźnień w spłacie bank może nas uznać za klienta mało wiarygodnego - mimo, że posiadamy wysokie zarobki i tym samym wysoką zdolność kredytową. Tak więc rozróżniając najprościej - zdolność kredytowa to posiadanie odpowiedniego nakładu finansowego, aby spłacić kredyt. Wiarygodność, to obraz klienta, jaki widzi bank, pod kątem jego opłacenia w terminie, bez robienia zaległości.

Jak obliczana jest zdolność kredytowa? 

Obliczenie zdolności kredytowej to niełatwe zadanie. Warto od razu mieć na uwadze, że każda instytucja kładzie nacisk na inne elementy wchodzące w skład oceny zdolności kredytowej. W związku z tym różne instytucje wyliczą nieco inną zdolność kredytową klienta. W ogólnym rozrachunku instytucje finansowe rozbijają analizę zdolności kredytowej na dwa etapy. Pierwszym z nich jest analiza ilościowa zdolności kredytowej. Drugim jest analiza jakościowa historii kredytowej. To ich wypadkowa daje dopiero pełny ogląd zdolności kredytowej.

Zdolność kredytowa a analiza ilościowa

Pierwszym krokiem na drodze do obliczenia zdolności kredytowej jest przystąpienie do analizy ilościowej. Już na tym etapie banki i instytucje pozabankowe biorą pod uwagę szereg czynników, które po przeanalizowaniu dają częściowy wgląd w zdolność kredytową klienta. Do elementów branych pod uwagę w analizie ilościowej zaliczamy:

• Dochody klienta - bank poprzez wyciągi bankowe, ruch na koncie, lub po przedłożeniu przez klienta dokumentów poświadczających o źródle i wysokości dochodu, wylicza na jak wysoki kredyt pożyczkobiorca może sobie pozwolić. Tutaj wpływ mają nie tylko zarobki, a dokładniej ich wysokość, ale także stabilność zatrudnienia. Pewne źródła dochodu, jak bezterminowa umowa o pracę, czy świadczenie emerytalne to dla banku znacznie bardziej stabilny dochód, niż np. z umowy o dzieło, czy umowy zlecenia.
• Koszty utrzymania - w tym miejscu bank pochyla się nad stałymi miesięcznymi wydatkami klienta, lub gospodarstwa domowego klienta. Bank bierze pod uwagę koszt czynszu, mediów, czyli wszystkich koniecznych wydatków. Tutaj pojawia się dodatkowo pojęcie minimum socjalnego, czyli pewnej kwoty, która po odjęciu wydatków od dochodu powinna “nie być niższa niż…” dla banku, aby móc w ogóle rozpatrywać możliwość udzielenia kredytu. Klient musi mieć pewien zasób środków, z którego będzie mógł część funduszy przeznaczyć na spłatę raty zobowiązania.
• Stan zadłużenia - tutaj bank skupia się na rozeznaniu w aktualnych zobowiązaniach klienta. Bierze pod uwagę wszystkie wydatki związane ze spłatami kredytów, limitów w koncie, kart kredytowych, czy zakupów ratalnych. Im więcej klient ma aktywnych zobowiązań, tym mniejsza szansa na uzyskanie kolejnego. Bank oblicza sobie sumę wszystkich spłat, jakich klient musi dokonać w miesiącu i odejmuje to od minimum socjalnego. Jeśli nie zostanie po tym klientowi wiele środków, bank raczej kredytu nie udzieli.

Zdolność kredytowa a analiza jakościowa

Drugim etapem w obliczaniu zdolności kredytowej klienta jest przeprowadzenie analizy jakościowej. O ile analiza ilościowa skupia się głównie na przychodach i rozchodach, tak w analizie jakościowej głównym celem banku jest sprawdzenie samego kredytobiorcy jako klienta. W skład analizy jakościowej wchodzą następujące elementy:

• Status klienta - tutaj pod uwagę brany jest cały szereg czynników, takich jak wiek, stan cywilny, liczba osób na utrzymaniu, wykształcenie, status majątkowy oraz mieszkaniowy, wykonywany zawód, zajmowane stanowisko, staż pracy. Wszystko to ma wpływ na postrzeganie klienta przez bank. Wiadomo wyższy status majątkowy, mniejsza liczba osób na utrzymaniu, młody wiek, stan wolny, brak dzieci, wysokie stanowisko po długim stażu pracy powodują, że klient jest bardziej wiarygodny i bank uważa, że będzie bardziej rzetelnym klientem, niż osoba, która ma już swoje lata, jest jedynym żywicielem 4-osobowej rodziny i co rusz zmienia pracę.
• Historia kredytowa - w tym miejscu banki muszą zwrócić się do zewnętrznej instytucji, najczęściej do Biura Informacji Kredytowej, w celu uzyskania informacji o historii kredytowej klienta. Są tam widoczne wszystkie aktualne zobowiązania, jakie klient ma do spłaty. Widoczne są także zobowiązania z ostatnich 5 lat. Te które zostały spłacane terminowo będą do wglądu po wnioskowaniu przetwarzania informacji kredytowej. Widoczne są także te, które nie były spłacane terminowo i to je bank w dużej mierze bierze pod lupę. Skoro klient już kiedyś miał problem ze spłatą.

Zdolność kredytowa a historia kredytowa

Bank sprawdza i ocenia zarówno zdolność kredytową jak i historię kredytową potencjalnego kredytobiorcy. Instytucja, w której klient ubiega się o kredyt, pobiera Raport BIK, w celu przeanalizowania aktualnych i spłaconych kredytów wnioskującego. Samodzielnie także można pobrać Raport BIK, aby kontrolować swoją historię kredytową.

Dochody a zdolność kredytowa

Jednym z pierwszych i w sumie ważniejszych etapów oceny zdolności kredytowej, jest wgląd w dochody wnioskującego. Od tego tak naprawdę zaczyna się ocena zdolności kredytowej. Bank, lub inna instytucja finansowa, do której skierowany został wniosek kredytowy, na samym początku sprawdza ile klient zarabia. Wysokość dochodów jest najważniejsza w ocenie zdolności kredytowej, gdyż klienta po prostu musi być stać na to, żeby spłacać uzyskane zobowiązanie. Od wysokości dochodów odejmowane są stałe, konieczne wydatki, takiej jak czynsz i opłaty za media. Po odjęciu niezbywalnych kosztów życia od dochodu, bank widzi, ile klient posiada “luźnych” środków, z których może dokonywać spłat. Jeśli owa pula jest w oczach banku wystarczająca, to bank przechodzi do dalszej oceny klienta przez pryzmat dochodów.

Choć w tym miejscu chyba bardziej wypada powiedzieć o samym zatrudnieniu, niż o dochodach. Dla banku bardzo istotna jest też forma uzyskiwania dochodu. Ma się to nieco inaczej w przypadku stałych źródeł dochodu jak renta czy emerytura i nieco inaczej w przypadku dochodów z tytułu pracy. Bardzo istotne dla banku jest, aby klient posiadał stałe źródło dochodu. Umowa o pracę na czas nieokreślony jest chyba najpewniejszym źródłem dochodu dla każdej instytucji finansowej. Jeżeli klient zatrudniony jest już choćby na umowie o dzieło, to musi w banku wykazać, że zatrudniony jest już w tej formie przynajmniej od roku i na co najmniej trzy nadchodzące miesiące. Umowa zlecenie, czy jeszcze mniej stabilna w kwestii zapewnienia dochodu umowa o dzieło, nie są wystarczająco dobrymi zabezpieczeniami spłaty dla banku, który ma udzielić kredytu.

Oczywiście stanowisko, jakie zajmuje klient w miejscu pracy także nie pozostaje bez znaczenia. Wyższe stanowiska, czyli różnej maści “seniorzy” w korporacjach, czy mistrzowie, kierownicy, brygadziści są pewniejszymi klientami, niż pracownik produkcji, czy kelner. Staż pracy również jest istotny. Im dłużej klient zajmuje jakieś stanowisko, tym bardziej pewne jest to, że nie straci go lada moment. Tak więc w ogólnym rozrachunku, instytucje udzielające kredytów, czy pożyczek patrzą na zdolność kredytową w ujęciu ilościowym kolejno poprzez wysokość uzyskanego dochodu, formę umowy, długość stażu pracy i finalnie zajmowane stanowisko. Dopiero wypadkowa tych czynników pokazuje, czy klient jest i dalej będzie wypłacalny.

Jak poprawić zdolność kredytową?

Jeżeli bank uzna czyjąś zdolność kredytową za niewystarczającą, to najprawdopodobniej nie udzieli takiemu klientowi kredytu. Warto przygotować się odpowiednio przed przystąpieniem do wnioskowania o kredyt, ponieważ liczne odmowy również niekorzystnie wpływają na możliwość uzyskania zobowiązania. Jeżeli klient spotkał się z odmową w jedny lub dwóch bankach, albo nie ma pewności co do swojej zdolności kredytowej jeszcze na etapie wybierania najlepszego kredytu, to może spróbować wpłynąć na te elementy, które są dla banku kluczowe w ocenie zdolności kredytowej. Owych elementów jest kilka, a zaliczyć do nich można:

• Źródło i wysokość dochodów - jak już nieraz wspomniane w tekście, kto nie zarabia wystarczająco dużo i nie posiada stabilnego zatrudnienia może mieć problem z uzyskaniem kredytu. Oczywiście nie trzeba od razu biec do pracodawcy z prośbą o wyższą płacę. Można jednak poprosić o np. umowę o pracę, na czas określony lub bezterminową. Bank najchętniej udziela kredytu osobom, które posiadają umowę o pracę na czas nieokreślony. Tego typu forma zatrudnienia jest dla banku najpewniejszym źródłem. Umowy cywilnoprawne, czy samozatrudnienie już nie są tak dobrze oceniane przez bank, ale nie przekreślają szans na kredyt.
• Wydatki - w pierwszej kolejności bank ocenia wydatki stałe klienta, takie jak czynsz czy opłaty za media. Tych opłat niestety nie ma się jak pozbyć z domowego budżetu. Jednak można zminimalizować wysokość innych stałych wydatków. Tymi wydatkami są zobowiązania finansowe w różnej maści instytucjach. Mogą to być kredyty konsumenckie, pożyczki pozabankowe, karty kredytowe, limity w koncie, czy nawet zakupy ratalne. Im klient mniej posiada takich zobowiązań, tym więcej pieniędzy zostaje w jego kieszeni i za bardziej wypłacalnego postrzega go bank. Warto przed próbą uzyskania kolejnego kredytu pozbyć się niektórych zobowiązań. Spłacić limit na karcie, przeczekać te 3 miesiące, jeśli sytuacja pozwala i spłacić jeden z kredytów. Można nawet spróbować skonsolidować inne zobowiązania, żeby zmniejszyć ich wysokość. Im więcej pieniędzy z dochodu zostaje w domowym budżecie, tym chętniej bank udzieli kolejnego kredytu.
• Okres kredytowania - może się to wydawać mało istotne, ale jednak wpływ na decyzję banku ma. Okres kredytowania to ilość rat, na które rozbijana jest spłata kredytu. Im więcej rat, tym będą one niższe, a co za tym idzie, mniej obciążą domowy budżet. Bank w przypadku wyboru dłuższego okresu kredytowania wymaga nieco mniejszej zdolności kredytowej, więc warto o tym pamiętać.
• Towarzystwo - Chodzi o ewentualnego poręczyciela, czy żyranta. Rodzice, partner, rodzeństwo. Jeśli próby uzyskania kredytu w pojedynkę zawiodły, można spróbować wziąć kredyt z poręczycielem. Jest to dodatkowe zabezpieczenie dla banku, a co za tym idzie, klient, który nie jest sam ze spłatą kredytu jest bardziej atrakcyjny dla instytucji finansowej. W takiej sytuacji, nawet jak głównemu kredytobiorcy powinie się noga w spłatach, pozostaje poręczyciel, który może zostać pociągnięty do spłaty zamiast klienta. Bank chętniej udziela kredytu dwóm osobom zamiast jednej.
• Równe raty - banki przy większych kredytach oferują możliwość wyboru rat równych lub malejących. O ile raty malejące kuszą perspektywą płacenia coraz mniejszej kwoty, to jednak wymagają większej zdolności kredytowej od klienta, gdyż początkowe raty są znacznie wyższe. Bank musi mieć pewność, że początkowy etap spłaty pójdzie bezproblemowo, dlatego oczekują bardziej wydajnych finansowo klientów. Wybór rat równych nie powoduje, że bank będzie wymagał wyższej zdolności kredytowej, więc jest to sensowniejsza opcja.

Historia kredytowa - bardzo istotnym elementem rozpatrywania wniosków o kredyty jest sprawdzanie historii kredytowej klienta. Bank pobiera Raport BIK dotyczący wnioskującego i weryfikuje to, czy aktualnie posiadane zobowiązania spłacane są regularnie, oraz, czy nie pojawiły się zadłużenia w przeszłości do 5 lat, ponieważ tyle czasu widoczne w raporcie są kredyty z problemami w spłacie. Jak poprawić swoją historię kredytową? Pomocnym narzędziem będzie darmowy raport BIK. Na jego podstawie można zweryfikować, czy wszystkie zobowiązania w nim widniejące faktycznie należą do nas. Można upewnić się, czy zobowiązania, które zostały spłacone terminowo również w nim widnieją. Jeśli nie, po podpisaniu odpowiedniej zgody, do raportu BIK dodane zostaną także te kredyty, któe były spłacone terminowo.

Zdolność kredytowa a profil idealnego klienta

Chociaż banki dokonują różnych weryfikacji i sprawdzają zdolność kredytową przez pryzmat różnych czynników, można przyjąć wypadkową tego wszystkiego i naszkicować obraz idealnego klienta. Osoba taka, w pierwszej kolejności powinna mieć wysokie zarobki. Wysokie, czyli najlepiej, żeby należał do klasy średniej. Warto by dochód otrzymywał z tytułu umowy o pracę na czas nieokreślony. Im dłużej pracuje na danym stanowisku, tym bardziej rzetelny jako klient będzie w oglądzie banku. Najlepiej, żeby był stanu wolnego, albo jeśli już wnosi podanie o kredyt, żeby to robił z partnerem, który będzie podobnie sytuowany. Im mniej osób na utrzymaniu, tym lepiej. Najlepiej jak małżeństwo ma stały dochód, stałe zatrudnienie, nie ma dzieci, jest w średnim wieku, ma nieskazitelną historię kredytową, wyższe wykształcenie i własnościowe mieszkanie. Wtedy bank postrzega takich kredytobiorców jako najbardziej wiarygodnych.

Zdolność kredytowa - podsumowanie

Powszechnie uznaje się, że zdolność kredytowa to jedynie dochód dzielony na ilość osób na utrzymaniu. Jak widać, proces szacowania zdolności kredytowej jest znacznie bardziej złożony i wpływa na niego wiele zmiennych. Widać doskonale, że zdolność kredytowa, to nie tylko dochód i jego wysokość, ale także źródło, forma uzyskania dochodu, a także wydatki stałe i spłaty aktualnych zobowiązań. Do tego dochodzi indywidualna ocena klienta przez pryzmat stanu cywilnego, wieku, osób na utrzymaniu, statusu społecznego, sytuacji mieszkaniowej, ale także stażu pracy, wykształcenia oraz zajmowanego stanowiska. W ocenie banku wszystko co związane z klientem i jego sytuacją jako dłużnika względem banku ma swoje zastosowanie. Nie można oczywiście zapomnieć również o jakże istotnej historii kredytowej, która pokazuje dodatkowo, czy klient spłaca zobowiązania rzetelnie, czy wręcz nie stroni od robienia sobie zaległości. Dbanie o odpowiednią zdolność kredytową to praca na długie miesiące a nawet lata. Dobrze jest wiedzieć, że bank pożycza pieniądze tylko osobom, które są w stanie ten kredyt spłacić, jednak nie każdemu może się podobać, że w tej kwestii bank wnika w tak wiele kwestii z życia potencjalnego kredytobiorcy.