Pożyczka od rodziny - na jakich zasadach?
Mimo iż pożyczka w rodzinie może nam się wydawać bardzo nieformalnym zobowiązaniem, także przy niej obowiązują pewne zasady. W świetle prawa pożyczka od rodziny jest pożyczką prywatną, a więc obowiązują ją zapisy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (podatek PCC). Ważne jest, by ustalenia między stronami pozostały jasne i przejrzyste, nawet jeżeli nie spisujemy formalnej umowy. Ustalenia ustne również mogą być zobowiązujące. Dlatego należy ustalić określoną kwotę, okres spłaty i ewentualne oprocentowanie (chociaż nie jest ono konieczne). Czynności cywilnoprawne obarczone są także podatkiem, jednak rodzinny kodeks cywilny wskazuje na sytuacje, w których można go uniknąć, gdy pożyczamy od najbliższej rodziny.
Rodzina a prawo podatkowe
Prawo podatkowe bardzo ściśle określa, o kim mowa w kontekście pożyczki od rodziny. Stopień pokrewieństwa decyduje o przypisaniu danej osoby do jednej z trzech grup podatkowych. Tylko krewni z pierwszej grupy (a i nie wszyscy spośród nich) zapewnią nam zwolnienie z podatku od pożyczki. Słowem: dla urzędu skarbowego bardzo istotne jest czy pożyczamy pieniądze od kuzyna czy od rodziców. Poszczególne grupy podatkowe prezentują się następująco:
- I grupa podatkowa: małżonkowie, wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), rodzeństwo, przybrane dzieci (pasierbowie), przybrani rodzice (macocha, ojczym), synowa, zięć, teściowie.
- II grupa podatkowa: zstępni rodzeństwa (siostrzeńcy, bratankowie), rodzeństwo rodziców (wujowie, ciotki), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków (no. żona brata męża), małżonkowie innych zstępnych (mąż wnuczki, żona wnuka).
- III grupa podatkowa: dalsza rodzina (kuzyni, rodzina przybranych rodziców), osoby niespokrewnione.
Ulga od pożyczki od rodziny - kiedy nie zapłacisz podatku?
Kiedy więc unikniemy płacenia podatku od pożyczki od rodziny? Z ulgi zwalniającej z obowiązku podatkowego możemy skorzystać spełniając trzy warunki:
- Pieniądze pożyczamy od osoby z I grupy podatkowej (z wyłączeniem teściów, synowej i zięcia).
- Pożyczka opiewa na kwotę mniejszą niż 9637 zł.
- W ciągu 14 dni zgłosimy pożyczkę do urzędu skarbowego za pomocą druku PCC-3.
Grupa krewnych, u których zobowiązanie nie niesie za sobą obowiązku podatkowego (czyli członkowie I grupy podatkowej, z wyłączeniem zięcia, synowej i teściów) nosi potoczną nazwę grupy “0”. Także “0” należy wpisać w odpowiednie pole deklaracji PCC-3 odpowiadające wysokości podatku. Warto też dodać, że limit kwotowy (9637 zł) odnosi się do sumy wszelkich pożyczek od danej osoby na przestrzeni ostatnich 5 lat. Nie ma więc możliwości ominięcia podatku rozbijając większe zobowiązanie na swoiste transze. Każde przekroczenie łącznej kwoty pożyczek (powyżej 9637 zł) również musi być zgłoszone do urzędu skarbowego na deklaracji PCC-3 i wiązać się będzie z opodatkowaniem w wysokości 0,5%, jednak tylko od części pożyczki powyżej kwoty zwolnionej z podatku.
Formalności przy pożyczce rodzinnej
Właściwie jedynym obowiązkiem prawnym, przy pożyczkach w rodzinie przekraczających 9637 zł, jest złożenie do urzędu skarbowego formularza PCC-3. Spoczywa to na barkach osoby otrzymującej pożyczkę. Ma na to 14 dni od podpisania umowy lub przekazania środków (jeżeli umowa nie powstaje). Pożyczki od dalszej rodziny (spoza grupy “0”) oraz od najbliższych, ale przekraczające 9637 zł, obarczone są podatkiem w wysokości 0,5%. Musimy go uiścić również w terminie 14 dni. Jeżeli przekroczymy ten termin lub w ogóle nie zgłosimy pożyczki do urzędu skarbowego, to mogą nas czekać nieprzyjemne konsekwencje. Przede wszystkim będzie to tzw. “stawka sankcyjna”. Jej wysokość to nawet 20% kwoty pożyczki (zamiast 0,5% podatku), więc jest dość dotkliwą karą. Nagminne unikanie opodatkowania może zaś doprowadzić nawet do zarzutów z kodeksu karnego skarbowego.
Umowa pożyczki w rodzinie - czy trzeba ją spisywać?
Czy do pożyczki w rodzinie trzeba spisywać umowę? Jeżeli kwota pożyczki wynosi ponad 1000 zł - tak. Na szczęście nie musi być to bardzo skomplikowany dokument. Wystarczy, że będzie zawierał dane osobowe obu stron, kwotę zobowiązania i czas zwrotu. Warto też zaznaczyć przy stronach stopień pokrewieństwa, co ułatwi proces ewentualnej kontroli z urzędu skarbowego. Umowa pożyczki jest najlepszym zabezpieczeniem w przypadku ewentualnych problemów z odzyskaniem długu czy późniejszych rozbieżnych zdań, co do szczegółów transakcji. Oczywiście w przypadku pożyczania od rodziny zakładamy dobrą wolę obu stron, jednak nie można wykluczyć sytuacji, w której dojdzie do konfliktu. Dodatkowym zabezpieczeniem i dobrą praktyką jest przekazanie środków za pomocą przelewu bankowego. Raz, że mamy wtedy niezbity dowód na sfinalizowanie transakcji, a dwa - data takiego transferu nie pozostawia wątpliwości (co jest istotne przy składaniu formularza PCC-3, na co mamy 14 dni). Jeżeli jednak nie czujemy się na siłach, by samodzielnie sporządzić umowę pożyczki, możemy skorzystać z usług notariusza. Nie tylko mamy wtedy pewność, że umowa skonstruowana jest prawidłowo, ale też na niego spada obowiązek poinformowania urzędu skarbowego i uiszczenie podatku. Oczywiście, znajdzie to odzwierciedlenie w rachunku, który przyjdzie nam zapłacić za taką usługę.
Pożyczka w rodzinie - podsumowanie
Dobrze skonstruowana umowa, na którą zgodzą się obie strony, jest najlepszym zabezpieczeniem w przypadku konfliktów natury prawnej pomiędzy pożyczkodawcą i pożyczkobiorcą. Jednak pożyczki w rodzinie nierzadko powodują również konflikty na stopie osobistej. Kwestie finansowe są wymieniane jako jedna z najczęstszych przyczyn długotrwałych sporów rodzinnych. Należy o tym pamiętać zanim zdecydujemy się na taki krok w kręgu naszych krewnych. Innym aspektem jest fakt, że nie wszystkich zwyczajnie stać na wsparcie finansowe członków rodziny. Nawet jeżeli miałoby ono polegać na pożyczce. Nawet zwykła rozmowa na ten temat jest w wielu domach tematem tabu. Młodzi ludzie wskazują także na brak niezależności, jako powód niechęci do tego typu zobowiązań. Krewni (rodzice, dziadkowie, chrzestni) chcą mieć kontrolę i wpływ na przeznaczenie pożyczonych środków. W takim wypadku może warto zwrócić się w kierunku pożyczek pozabankowych. Wiele ofert zapewnia brak dodatkowych kosztów przy pierwszej pożyczce, a zaciągnięcie zobowiązania jest coraz prostsze. Nie musimy się też wtedy martwić o formalności w urzędzie skarbowym - to instytucja finansowa je za nas załatwia. W przypadku decyzji finansowych warto brać pod uwagę nie tylko liczbowe czynniki, ale także własny komfort psychiczny.
Komentarze