Czym są świadczenia socjalne?
Świadczenie socjalne są to, w swojej najszerszej definicji, środki przeznaczone na zaspokojenie potrzeb jednostek i rodzin, które nie są związane bezpośrednio z ich pracą. Prawo do świadczeń socjalnych jest jednym z podstawowych praw człowieka. Ich głównym celem jest wyrównanie szans życiowych i eliminacja nierówności społecznych, a także zapobieganie wykluczeniu społecznemu, biedzie czy ubóstwu. Środki na wypłatę świadczeń socjalnych pochodzić mogą z budżetu państwa, budżetów lokalnych (samorządowych, miejskich), funduszy celowych, ubezpieczeniowych i zakładowych funduszy socjalnych. Chociaż w założeniu powinny one przysługiwać jak największej liczbie jednostek, prawo do świadczenia socjalnego może zostać ograniczone przez dodatkowe wymagania czy kryteria. Zaliczają się do nich kryteria dochodowe, zdrowotne, fakt pobierania innych świadczeń czy zasiłków czy bycie objętym ubezpieczeniem.
Świadczenia socjalne - państwowe i zakładowe
Najważniejszym podziałem świadczeń socjalnych jest ten na źródło ich pochodzenia. Wsparcie finansowe i rzeczowe może bowiem pochodzić zarówno z publicznych środków, jak i wewnątrzzakładowych funduszy. Oba te rodzaje świadczeń różnią się między sobą również przepisami, które regulują ich gromadzenie i wypłatę oraz beneficjentami - czyli osobami, które mogą z nich korzystać.
Państwowe świadczenia socjalne
Państwowe świadczenie socjalne są wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Miejskie i Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, a także Urzędy Miasta i Gminy. Także te instytucje obsługują przyjmowanie i rozpatrywanie wniosków. Co do zasady świadczenia socjalne finansowane z publicznych środków nie są powiązane z wykonywaną pracą czy miejscem zatrudnienia. Odbiorcą są tu więc obywatele i rodziny, a nie pracownicy. W swoim założeniu są powszechne, a więc obejmujące jak największą część społeczeństwa, chociaż odrębne przepisy mogą nakładać na beneficjentów pewne wymagania czy uzależniać wypłatę od uzyskiwania innego rodzaju pomocy.
Becikowe
”Becikowe” to jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka. “Becikowe” to świadczenie w wysokości 1000 zł. Jak sama nazwa wskazuje przysługuje ono wszystkim rodzicom, którzy właśnie cieszą się z narodzin potomka. Becikowe jest tzw. świadczeniem samoistnym, co oznacza że fakt pobierania innego rodzaju państwowej pomocy nie wpływa na uprawnienie do jego wypłaty. Istnieją jednak inne wymogi. Konieczne jest złożenie wniosku w Urzędzie Gminy lub Miasta - mamy na to 12 miesięcy od dnia porodu. Dodatkowo przedłużyć należy zaświadczenie, ,że matka była pod opieką lekarską nie później niż od 10-tego tygodnia ciąży. Istnieje też kryterium dochodowe: dochód na osobę w rodzinie nie może przekroczyć 1922 zł miesięcznie.
Kosiniakowe
”Kosiniakowe” - a dokładniej świadczenie rodzicielskie - jest dobrym przykładem sytuacji, w której państwowa pomoc nie jest związana z miejscem zatrudnienia. Mówiąc dokładniej - przeznaczona jest właśnie dla osób, które nie posiadają stałej pracy lub nie opłacały w niej składek zdrowotnych. Kosiniakowe to świadczenie dla matek, które (z ww. powodów) nie otrzymują zasiłku macierzyńskiego. By nie zostawiać ich bez żadnego wsparcia powstało świadczenie rodzicielskie w wysokości 1000 zł miesięcznie, które wypłacane jest przez rok (w przypadku urodzenia jednego dziecka). Pieniądze wypłaca ZUS chociaż wnioski składać można w MOPS-ach i GOPS-ach, Urzędzie Gminy lub Centrum Pomocy Rodzinie.
Rodzina 500+
500+ to chyba najsłynniejsze świadczenie socjalne wypłacane przez państwo. Jego pełna nazwa to świadczenie wychowawcze “Rodzina 500 plus” i przysługuje ono na każde dziecko aż do osiągnięcia przez nie 18 roku życia. Nie jest powiązane z żadnymi wymogami finansowymi, nie wymaga zatrudnienia i nie koliduje z podbieraniem żadnych innych świadczeń. Środki wypłaca w tym przypadku ZUS.
Dobry start - 300+
“Dobry start” zwane także 300+ to kolejne świadczenie socjalne, które nie wymaga spełniania żadnych warunków dochodowych. Przysługuje ono raz w roku każdemu dziecku, które rozpoczyna naukę w szkole. Otrzymywać można je do 20 roku życia, w przypadku dzieci niepełnosprawnych do 24, jeżeli kontynuują one edukację. Po raz kolejny przyjmowaniem wniosków, ich rozpatrywaniem oraz wypłacaniem świadczenia zajmuje się ZUS.
Rodzinny Kapitał Opiekuńczy - RKO
Rodzinny Kapitał Opiekuńczy to jedno z najnowszych świadczeń socjalnych. Przysługuje rodzicom na drugie i każde kolejne dziecko i również nie jest uzależnione od dochodu. Wypłacane jest od 12. do 35. miesiąca życia dziecka. Można je otrzymywać w dwóch formach: 500 zł co miesiąc przez okres dwóch lat lub 1000 zł miesięcznie przez 12 miesięcy. To rodzice wybierają dogodną dla nich formę. Łącznie otrzymać można więc aż 12 000 zł. Wnioski składać można jedynie drogą elektroniczną do ZUS, zaś wypłata odbywać się będzie tylko bezpośrednio na konto osobiste.
Świadczenie “Za życiem”
Świadczeniem, które uzależnione jest od stanu zdrowia dziecka jest “Za życiem”. Przysługuje ono matkom, których dzieci urodziły się z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem lub nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu. Świadczenie “Za życiem” wynosi 4000 zł i jest wypłacane jednorazowo. Wnioski i wypłaty obsługują Urzędy Gminy i Miasta oraz Ośrodki Pomocy Społecznej.
Świadczenia socjalne w przedsiębiorstwach
Poza państwowymi i samorządowymi źródłami finansowania świadczenia socjalne są również obecne w sektorze prywatnym. Finansowe wsparcie pracowników zarówno w przypadku problemów życiowych, jak i codziennej egzystencji czy w konkretnych okresach (święta, sezon urlopowy) są jednym z elementów społecznej działalności firm, ale też urzędów czy jednostek samorządu terytorialnego. Najważniejszym elementem tego systemu są Zakładowe Fundusze Świadczeń Socjalnych.
Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych
Prowadzenie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS) jest obowiązkowe dla każdego pracodawcy zatrudniającego, na dzień 1 stycznia danego roku, powyżej 50 pracowników. w przeliczeniu na pełne etaty. Mniejsze firmy również mogą tworzyć takie fundusze z własnej inicjatywy, a ci zatrudniający ponad 20 pracowników mają obowiązek zakładać je na wniosek zakładowej organizacji związkowej. ZFŚS muszą także prowadzić wszystkie jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe, bez względu na liczebność załogi. Fundusze gromadzą środki z odpisów na oddzielnych kontach, a dokładne zasady zarówno ich zbierania, jak i wypłacania pracownikom w formie świadczeń reguluje Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych z dnia 4 marca 1994 roku. Na co można przeznaczyć środki zgromadzone przez fundusz?
Świadczenie urlopowe i “Wczasy pod gruszą”
“Wczasy pod gruszą” to potoczna nazwa dopłaty do urlopu wypoczynkowego, którą można uzyskać z ZFŚS. Ubiegać się o nią mogą wszyscy pracownicy zatrudnieni w oparciu o umowę o pracę, bez względu na stanowisko czy staż pracy. Jednak o tym czy otrzymamy wsparcie i w jakiej będzie kwocie decydować będzie już pracodawca. Wszystko zależy tu od regulaminu ZFŚS w naszej firmie, bowiem przepisy nie wskazują żadnych konkretnych kwot wsparcia (poza tym, że nie mogą one przekraczać kwot odpisów w danym roku). Najczęściej brana pod uwagę jest sytuacja materialna pracownika, a do wniosku o dofinansowanie należy dołączyć oświadczenie o dochodach. Przyznanie “Wczasów pod gruszą” jest uznaniowe, więc warto zapoznać się z polityką naszej firmy w tym zakresie. Świadczenie urlopowe zaś nie jest terminem tożsamym z “Wczasami pod gruszą” mimo iż często, błędnie, traktuje się je zamiennie. Świadczenie urlopowe dotyczy bowiem przedsiębiorstw, w których nie utworzono ZFŚS. Również w nich pracodawca może zdecydować się za dofinansowanie wypoczynku pracownika i jego rodziny. W obu przypadkach o tym, czy dostaniemy dofinansowanie, decydować może zaplanowane przeznaczenie środków zgromadzonych w funduszu. Można je bowiem spożytkować również na inne cele.
Zapomogi, paczki, pożyczki ZFŚS
Poza dofinansowaniem i wspieraniem wypoczynku pracowników środki z ZFŚS można także przeznaczyć na inne cele:
- Zapomogi - pomoc finansowa i rzeczowa dla pracowników, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji życiowej z powodu nieszczęśliwego wypadku, zdarzenia losowego czy długotrwałej choroby. Co do zasady mogą być one wypłacane raz do roku, a ich wysokość również jest uznaniowa.
- Wsparcie w okresie zwiększonych wydatków - dotyczy to przede wszystkim okresów przedświątecznych, a pomoc może zostać przekazana w formie bonów lub paczek żywnościowych.
- Paczki dla dzieci - podobnie jak ww. przypadku paczki dla dzieci przyznawane są najczęściej w okresie przedświątecznym i zawierają również słodycze czy zabawki. Ważnym kryterium decydujacy mo zawartości paczek jest dochód na osobę w rodzinie pracownika - im niższy tym bardziej okazała paczka.
- Pożyczki na cele mieszkaniowe - niskooprocentowana pożyczka na zakup, remont czy adaptację mieszkania czy domu. Najczęściej konieczne jest również poręczenie dwóch pracowników-gwarantów, którzy zgadzają się na potrącanie z ich pensji należnej kwoty w przypadku niespłacenia pożyczki przez beneficjenta. Pożyczka taka może być również, w uzasadnionych przypadkach umorzona lub zawieszona na określony czas.
- Opieka nad dziećmi - środki z ZFŚS mogą też być wykorzystane na dofinansowanie opłat za żłobek czy przedszkole dla dzieci pracowników. W niektórych przypadkach można również zorganizować przyzakładowy klub dziecięcy, który podejmie się opieki nad dziećmi pracowników w godzinach ich pracy.
- Działalność kulturowo-oświatowa - zakup biletów do kina, teatru, opery czy wizyty w muzeach, galeriach.
- Działalność sportowo-rekreacyjna - zakup biletów na basen, siłownię, zajęcia sportowe itp.
Co ważne jedynym kryterium przyznania dofinansowania z funduszu jest sytuacja materialna pracownika i jego rodziny. Niezgodne z prawem jest uzależnianie go od stazu pracy, stanowiska czy długości obowiązującej umowy.
Co jest świadczeniem socjalnym a co zasiłkiem?
Jasne określenie co jest zasiłkiem, a co świadczeniem socjalnym nie jest proste. W języku potocznym określenie “świadczenie socjalne” może być niekiedy stosowanie zamiennie ze słowem “zasiłek”. Nawet w nomenklaturze urzędniczej i ustawowej brak konsekwencji i jednolitej wykładni. Niektóre formy wsparcia, jak na przykład zasiłek pielęgnacyjny, bywają określane również jako “świadczenie pielęgnacyjne”. Z drugiej strony 500+ zawsze nazywane jest tylko i wyłącznie świadczeniem. Wydaje się, że pewna pejoratywność i negatywny wydźwięk określenia “zasiłek” powoduje, że bardziej powszechne programy odchodzą od tej nazwy. Ma to na celu uniknięcie stygmatyzacji beneficjentów. Nie ulega jednak wątpliwości, że zasiłki są dużą i ważną częścią systemu opieki socjalnej w Polsce, dlatego poświęcimy im oddzielny artykuł.
Świadczenia socjalne - podsumowanie
Świadczenie socjalne to środki, które mają pomóc zniwelować nierówności społeczne i zapewniać wszykim równy start. Finansowane są one z budżetu państwa, budżetów samorządów, a także Zakładowych Funduszy Świadczeń Socjalnych. Część przyznawana jest bez względu na dochód czy stan zdrowia, w innych będą to ważne czynniki. Bez względu na to czy staramy się o świadczenie powiązane z posiadaniem dziecka, niskim dochodem czy np. wyjazdem wypoczynkowym - warto zapoznać się z obowiązującymi przepisami prawa i wytycznymi co do wniosków.
Komentarze