Wypowiedzienie umowy kredytu - kiedy i jak bank może to zrobić?

Czym jest wypowiedzenie umowy kredytowej?

Wypowiedzenie umowy kredytowej jest to jednostronne oświadczenie woli jednej ze stron, które ma na celu zakończenie wcześniej zawartej umowy kredytowej przed upływem określonego w niej terminu. Wypowiedzenie umowy kredytowej przez bank jest rzadką sytuacją, w której z powodu niewywiązywania się kredytobiorcy z warunków umowy, bank postanawia ją zakończyć. Oznacza to nie tylko koniec kredytowania, ale także niemal natychmiastowy zwrot całej pożyczonej kwoty. Co do zasady okres wypowiedzenia wynosi 30 dni, jednak bank może ustanowić dłuższy termin w treści umowy. Oczywiście decydując się na tak drastyczny krok bank musi wskazać powody, dla których uważa, że dalsza współpraca z kredytobiorcą jest niemożliwa i należy się z niej wycofać. Zarówno przebieg procedury wypowiedzenia, jak i jego możliwe przyczyny określa ustawa Prawo bankowe oraz ustawa Prawo restrukturyzacyjne. Więcej o tym w dalszej części artykułu.

Czym jest warunkowe wypowiedzenie umowy kredytowej?

Warunkowe wypowiedzenie umowy kredytowej to decyzja o zakończeniu umowy kredytowej, która staje się skuteczna tylko wtedy, gdy spełnione zostaną określone warunki. Bank stawia przed klientem mającym zaległości w opłacaniu rat warunków, które zawarte są w specjalnie wystosowanym do niego piśmie. Najczęściej sprowadza się to do wezwania do uregulowania całości lub części zaległości i spłaty zaległych rat kapitałowo-odsetkowych. Jednocześnie bank informuje, że jeżeli nie dojdzie do spełnienia wymienionych warunków, to pismo to należy traktować jako wypowiedzenie umowy. To bardzo kontrowersyjna procedura, która przez wiele sądów uznana została za niejednoznaczną i naruszającą działania postępowania upominawczego. Zwłaszcza, że stoi ona w sprzeczności z Ustawą prawo restrukturyzacyjne, które mówi że wypowiedzenie umowy kredytu ze strony banku nie może mieć miejsca, jeżeli bank zgodził się na realizację przez klienta programu naprawczego.

Kiedy bank może zastosować wypowiedzenie umowy kredytowej?

Sytuacje, w których można zastosować wypowiedzenie umowy kredytu przez bank określa art. 75 ustawy Prawo bankowe. Czytamy w nim, że bank może wypowiedzieć umowę w przypadku:

• Niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu - co najczęściej oznacza znaczne opóźnienia w spłacie rat,
• utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej - w tej sytuacji bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu lub zupełnie wypowiedzieć umowę,
• zagrożenia upadłością kredytobiorcy - chcący zabezpieczyć swoje środki bank może wtedy zastosować także skrócony okres wypowiedzenia - 7 dni,
• celowego wprowadzenia banku w błąd przez kredytobiorcę przez podanie nieprawdziwych informacji dotyczących zdolności kredytowej lub sytuacji prawnej.

Dodatkowo istnieją także powody rozwiązania umowy powiązane ściśle z konkretnym rodzajem zobowiązania:

• Znaczący spadek lub zupełna utrata wartości zabezpieczenia kredytu - jak obniżenie wartości nieruchomości w przypadku kredytu hipotecznego,
• wykorzystanie środków niezgodnie z celem zawartym w umowie - w przypadku kredytów celowych.

Rodzaj kredytu a wypowiedzenie umowy kredytowej przez bank

Co do zasady wypowiedzenie umowy kredytowej przez bank może dotyczyć każdego rodzaju kredytu. Bez względu na to czy spłacamy kredyt hipoteczny, gotówkowy czy konsolidacyjny - nie wywiązywanie się z warunków umowy może stać się podstawą do wypowiedzenia jej przez bank. Jedyna różnicą są niektóre z powodów, dla których bank może zdecydować się na taki krok.

Wypowiedzenie umowy kredytu gotówkowego

Umowę kredytu gotówkowego bank może wypowiedzieć z tych samych powodów, co inne umowy tego typu (brak spłaty rat, wprowadzenie banku w błąd, utrata zdolności kredytowej itp.), z jednym wyjątkiem. Kredyty gotówkowe nie wymagają od klienta podawania celu finansowania. Stąd też nie ma tu mowy o wykorzystaniu otrzymanych środków niezgodnie z celem. Banku nie powinno w ogóle w tym przypadku interesować jak spożytkujemy otrzymane w ramach zobowiązania pieniądze.

Wypowiedzenie umowy kredytu hipotecznego

Wśród umów kredytowych wypowiadanych przez bank, to właśnie te dotyczące kredytów hipotecznych są najczęściej spotykane. Wynika to oczywiście z wieloletniego zobowiązania, które w trakcie trwania umowy może znacznie zmieniać wysokość miesięcznego obciążenia dla domowego budżetu. Jednak zaległości w spłacie rat, chociaż to zazwyczaj one są powodem wypowiedzenia umowy, nie są najbardziej charakterystyczną sytuacją dla tego rodzaju kredytu. Przy kredycie hipotecznym może bowiem dojść do wypowiedzenie umowy przez bank również w przypadku drastycznego spadku wartości nieruchomości, która jest jego zabezpieczeniem. Dotyczy to zarówno okoliczności zależnych od klienta (zaniedbanie czy opuszczenie nieruchomości, rażące błędy podczas budowy), jak i przyczyn zewnętrznych - klęski żywiołowe, zmiana planu zagospodarowania przestrzennego itp. Oczywiście od tych drugich powinno właściciela chronić ubezpieczenie, jednak nawet w przypadku jego wypłaty - bank wciąż może wypowiedzieć umowę kredytową. Dodatkowym powodem takiego ruchu może być też spożytkowanie środków na np. budowę domu, na inne cele. Kredyt hipoteczny jest zobowiązaniem o ściśle określonym przeznaczeniu i wszelkie zmiany w tym zakresie są złamaniem postanowień umowy.

Wypowiedzenie umowy kredytu konsolidacyjnego

Również umowa kredytu konsolidacyjnego może zostać wypowiedziana przez bank. W tym przypadku często spotyka się ryzyko upadłości kredytobiorcy. Dotyczy to zarówno firm (bankructwo), jak i osób fizycznych (upadłość konsumencka). Bank przewidując taki obrót spraw może nawet przyspieszyć okres wypowiedzenia umowy kredytowej. Ze standardowych 30 dni może nam pozostać na spłatę jedynie 7. Oczywiście wszelkie inne powody, takie jak opóźnienia w spłacie czy nagły spadek zdolności kredytowej również mogą stać się podstawą do wypowiedzenia umowy kredytu konsolidacyjnego przez bank.

Procedura wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank

Procedura wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank jest ściśle unormowana zarówno przepisami prawa, jak i zapisami samej umowy. Mimo iż te drugie mogą różnić się między poszczególnymi bankami, to rynek wypracował pewien standard, który wydaje się wypadkową praw konsumenta i interesów banków. Przykładowy proces wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank wygląda następująco:

1. Następuje złamanie zapisów umowy przez klienta,
2. bank wysyła pierwsze pismo ponaglające z zawartym terminem na ustosunkowanie się lub spełnienie przedstawionym w nim warunków (zazwyczaj od 7 do 30 dni) - już na tym etapie możemy rozpocząć negocjacje prowadzące do restrukturyzacji kredytu i zatrzymać całą procedurę,
3. w przypadku braku odpowiedzi i/lub spłaty zaległości bank wysyła kolejne pismo,
4. dalszy brak reakcji ze strony klienta skutkuje wypowiedzeniem umowy po upływie 30 dni (lub 7 dni, jeżeli istnieje zagrożenie upadłością kredytobiorcy),
5. jeżeli w ciągu 30 dni dług nie zostanie zwrócony, to bank występuje do sądu o nakaz zapłaty - klient ma 2 tygodnie od otrzymania nakazu do spłacenia wskazanej kwoty,
6. w przypadku kredytu hipotecznego i braku środków na spłatę zadłużenia, kredytobiorca otrzymuje 6 miesięcy na samodzielną sprzedaż nieruchomości.

Każdy z tych punktów obfituje również w dodatkowe koszta dla kredytobiorcy (opłata za monit, koszty sądowe itp.). Najgorszym rozwiązaniem jest wtedy bierność. Negocjacje z bankiem i próba wypracowania rozwiązania problemu zawsze będzie najkorzystniejsza dla klienta.

Jak uniknąć wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank?

Najlepszym sposobem na uniknięcie wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank jest postępowanie zgodnie z regulaminem banku i zapisami samej umowy. Regularne spłacanie rat, należyty nadzór nad nieruchomością i prawdomówność podczas procesu składania wniosku kredytowej powinny nas skutecznie uchronić przed takim wydarzeniem. Co jednak, jeżeli już otrzymaliśmy ponaglenie ze strony banku, w którym mowa o możliwości wypowiedzenia? Przede wszystkim nie chowajmy “głowy w piasek”. Jak zawsze zdecydowanie rekomendujemy stały kontakt z bankiem i działania mające na celu wypracowanie rozwiązania satysfakcjonującego obie strony. Dobrym pomysłem jest restrukturyzacja długu. Po pierwsze pozwoli ona na zmniejszenie miesięcznego obciążenia naszego domowego budżetu, po drugie zaś tak długo jak postępujemy zgodnie z wytycznymi restrukturyzacji wypowiedzenie nie jest możliwe. Chroni nas wtedy prawo. Jeżeli jednak dojdzie do ostatecznego kroku - jakim jest przecież wypowiedzenie umowy - nie składajmy broni. Skierowanie sprawy do sądu może się okazać dla nas dobrym wyjściem. Po pierwsze sąd oceni wtedy całą nasza umowę (i ewentualne niejasne lub abuzywne zapisy w niej), po drugie zaś przeanalizuje czy sam proces wypowiedzenia został przeprowadzony zgodnie z prawem. Banki często stosują wypowiedzenie jako swoisty “straszak” na niepłacących klientów, do czego nie mają prawa. Ma to miejsce zwłaszcza w przypadku tzw. wypowiedzenia warunkowego. Oczywiście konieczna może się okazać pomoc kancelarii prawniczej, a i same koszty procesu spadną na nas, jednak mogą okazać się one okazać znacznie mniej dotkliwe niż wypowiedzenie, które dojdzie do skutku.

Konsekwencje wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank

Najważniejszą konsekwencją wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank jest oczywiście konieczność zwrotu całej pożyczonej kwoty. Klient ma na to zazwyczaj 30 dni. Jeżeli nie dostosuje się do wymogów banku, to ten sprawę skieruje do sądu, który z kolei wyda nakaz zapłaty. Co jeżeli kredytobiorca dalej nie posiada środków na spłatę zadłużenia? Bank powinien mu dać 6 miesięcy na sprzedaż nieruchomości, a jeżeli tak uzyskana kwota dalej nie pokrywa kosztów kredytu, to zgodzić się na ratalną spłatę pozostałej części. Oczywiście brak terminowego spłacania rat, a co za tym idzie wypowiedzenie umowy przez bank znajdzie też odzwierciedlenie w naszej historii kredytowej i będzie skutkowało wpisami do baz dłużników. To zaś znacznie utrudni nam uzyskanie kredytu czy pożyczki w przyszłości.

Wypowiedzenie umowy kredytowej przez bank - podsumowanie

Wypowiedzenie umowy kredytowej ze strony banku, to ostateczny środek w walce z nieuczciwymi oraz zalegającymi z płatnościami kredytobiorcami. Bank po dwóch ponagleniach jednostronnie wypowiada umowę i oczekuje od klienta zwrotu całej kwoty zadłużenia w terminie 30 dni. Może tak postąpić w kilku, jasno określonych prawnie, sytuacjach. Opóźnienia w spłacie rat, wprowadzanie banku w błąd podczas składania wniosku czy przeznaczenie środków z kredytu niezgodnie z ich przeznaczeniem - to tylko kilka z nich. Dla kredytobiorcy najlepszym wyjściem jest wtedy wniosek o restrukturyzację kredytu, a gdy to zawiedzie - droga sądowa.

Źródła:

Ustawa z dn. 29.08.1997 r. - Prawo bankowe
Ustawa z dn. 15.05.2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne
Ustawa z dn. 23.03.2017 r. - O kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - sygnatura I ACa 558/17 z dn. 06.12.2017 r.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie - sygnatura I AGa 119/21 z dn. 04.05.2022 r.
Wyrok Sądu Najwyższego - sygnatura IV CSK 679/12 z dn. 23.05.2013 r.