- Odsetki za opóźnienie to finansowa rekompensata dla wierzyciela, należna za sam fakt nieterminowej spłaty zobowiązania pieniężnego.
- Nalicza się je automatycznie od pierwszego dnia po terminie płatności, a wierzyciel nie musi udowadniać, że poniósł z tego tytułu szkodę.
- Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie zależy od stopy referencyjnej NBP i jest zmienna w czasie.
- Strony mogą w umowie ustalić własną, wyższą stawkę odsetek (umowne), jednak nie może ona przekroczyć ustawowego progu odsetek maksymalnych.
- Za opóźnienie w spłacie pieniędzy należą się wyłącznie odsetki – niedopuszczalne jest zastrzeganie w umowie kar umownych z tego tytułu.
- Roszczenie o zapłatę odsetek, jako świadczenie okresowe, przedawnia się z upływem 3 lat.
Odsetki karne za opóźnienia w spłacie
Czym są odsetki za opóźnienie i jaka jest ich rola?
Odsetki za opóźnienie, potocznie nazywane karnymi, to rekompensata pieniężna należna wierzycielowi za czas, w którym nie mógł on korzystać ze swoich środków z powodu braku terminowej zapłaty przez dłużnika. Jest to fundamentalne narzędzie prawne przy każdym zadłużeniu pieniężnym. Ich naliczenie jest automatyczne i nie zależy od przyczyny niedotrzymania terminu. Nie ma znaczenia, czy jest to zawiniona zwłoka, czy niezawinione opóźnienie – w obu przypadkach wierzyciel ma prawo ich żądać, bez konieczności udowadniania jakiejkolwiek szkody.
Główne funkcje odsetek to:
- Funkcja kompensacyjna – wynagradzają wierzycielowi utratę korzyści, jakie mógłby osiągnąć, dysponując swoimi pieniędzmi.
- Funkcja motywacyjna – stanowią dodatkowy koszt dla dłużnika, zachęcając go do terminowego regulowania zobowiązań.
- Funkcja waloryzacyjna – chronią wierzytelność przed spadkiem wartości pieniądza w czasie.
Wysokość odsetek ustawowych i maksymalnych w 2025 roku
Kluczowe dla dłużników i wierzycieli są dwie wartości: wysokość odsetek ustawowych (stosowanych domyślnie) oraz wysokość odsetek maksymalnych (będących prawnym limitem dla umów).
- Odsetki ustawowe za opóźnienie: Ich wysokość jest równa sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Obecnie stopa referencyjna NBP wynosi 5,75%, co oznacza, że odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą 11,25% w skali roku.
- Odsetki maksymalne za opóźnienie: Jest to prawny limit, którego nie mogą przekroczyć odsetki ustalone w umowie. Wynoszą one dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie. Obecnie limit ten wynosi 22,50% w skali roku (2 x 11,25%).
Jak obliczyć należne odsetki?
Obliczenie kwoty należnych odsetek ustawowych wymaga zastosowania prostego wzoru, który uwzględnia kwotę zaległości, liczbę dni opóźnienia oraz obowiązującą stawkę roczną.
Wzór: (Kwota zaległości × Liczba dni opóźnienia × 11,25%) / 365
Dla ułatwienia i uniknięcia błędów, warto skorzystać z internetowego narzędzia, jakim jest kalkulator odsetek karnych. Należy pamiętać, że odmienne, wyższe stawki odsetek obowiązują w transakcjach handlowych, czyli między przedsiębiorcami.
Odsetki ustawowe a umowne – kluczowe różnice
Wysokość i zasady naliczania odsetek zależą od tego, czy strony uregulowały tę kwestię w umowie. Jeśli umowa milczy na ten temat, stosuje się odsetki ustawowe (obecnie 11,25%). Strony mogą jednak ustalić własną, wyższą stawkę – są to tzw. odsetki umowne. Ich swoboda jest jednak ograniczona przez wspomniany limit odsetek maksymalnych (obecnie 22,50%). Zapis w umowie przewidujący wyższe odsetki jest w tej części nieważny i zostaje z mocy prawa obniżony do stawki maksymalnej.
Od kiedy i do kiedy naliczane są odsetki?
Naliczanie odsetek rozpoczyna się automatycznie w pierwszym dniu po upływie terminu płatności określonego w umowie, na fakturze lub w wezwaniu do zapłaty. Proces ten trwa nieprzerwanie aż do dnia, w którym dłużnik ureguluje całą zaległą należność główną. Brak spłaty długu głównego i narastających odsetek jest podstawą do wszczęcia postępowania sądowego, a w dalszej kolejności egzekucji, którą poprowadzi komornik.
Często zadawane pytania
Czym dokładnie są odsetki maksymalne za opóźnienie?
To prawny "bezpiecznik" chroniący dłużników przed lichwą i wpisywaniem do umów rażąco wysokich odsetek. Każdy zapis w umowie, który by przewidywał odsetki za opóźnienie wyższe niż dwukrotność odsetek ustawowych (obecnie 22,5% rocznie), jest z mocy prawa nieważny w tej części, która przekracza dozwolony limit. Wierzyciel może wtedy naliczać odsetki tylko do wysokości maksymalnej.
Czy od odsetek karnych nalicza się kolejne odsetki?
Co do zasady, w polskim prawie obowiązuje zakaz anatocyzmu, czyli naliczania odsetek od zaległych odsetek. Oznacza to, że wierzyciel nie może doliczać niezapłaconych odsetek do kwoty głównej długu i od tak powiększonej sumy naliczać dalszych odsetek. Wyjątek od tej reguły jest możliwy dopiero po wytoczeniu powództwa o zapłatę zaległych odsetek lub jeśli strony z góry tak postanowiły w umowie.
Zapłaciłem dług główny, ale nie odsetki. Czy one też mogą się przedawnić?
Tak. Roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie jest traktowane jako świadczenie okresowe i przedawnia się z upływem 3 lat. Co ważne, termin ten liczy się dla każdej raty odsetkowej osobno, a roszczenie o odsetki przedawnia się niezależnie od roszczenia o zapłatę długu głównego.
Czy mogę wnioskować o umorzenie samych odsetek?
Tak, jest to bardzo częsty element negocjacji i ugód. Dłużnik, który jest w stanie spłacić jednorazowo całą kwotę główną (kapitał), często proponuje wierzycielowi umorzenie odsetek karnych w całości lub w części w zamian za szybkie zamknięcie sprawy. Dla wielu wierzycieli odzyskanie pełnego kapitału bez długotrwałego procesu sądowego jest korzystniejszym rozwiązaniem.
Dodaj komentarz
Komentarze